خوانندگان محترم! در صفحه 12 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: پدرم در وصیت نامه خود، یک واحد آپارتمان را به خانمی که خدمتکار وی بوده، بخشیده است. آیا آن مرحوم حق چنین کاری را داشته است؟ آیا ملک بخشیده شده، اکنون متعلق به خدمتکار است؟
پاسخ: وصیتنامه معتبر است مشروط بر آن که اولاً، فردی که وصیت میکند، هنگام تنظیم وصیت اهلیت داشته یعنی محجور نبوده و با اراده سالم وصیت کرده باشد؛ ثانیاً، در هنگام فوت موصی(یعنی وصیت کننده)، ارزش مال مورد وصیت، از یک سوم ارزش کل اموال باقی مانده از مرحوم بیشتر نباشد. بنابراین، در صورتی که آپارتمانی که پدرتان در وصیت نامه برای خدمتکار در نظر گرفته است، تا یک سوم کل ماترک در زمان فوت باشد، وصیت او نافذ و موثر است؛ اما مازاد بر آن، موکول به اجازه وارثان است. در اینباره ارزش کل دارایی و ارزش مورد وصیت (موصی به) در زمان فوت، ملاک عمل خواهد بود. اشخاص میتوانند در زمان حیات خود، درباره نحوه تقسیم اموالشان بعد از فوت، وصیت کنند. اما وصیت تا اندازهای بعد از فوت موثر و نافذ است که مال مورد وصیت بیشتر از یک سوم اموال متوفی در زمان فوت نباشد. طبق ماده 843 قانون مدنی، «وصیت زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست، مگر با اجازه وُرّاث و اگر بعضی از ورثه اجازه دهند، فقط نسبت به سهم او نافذ است.» ثلث اموال، یعنی یک سوم تمام دارایی شخص هنگام مرگ او که شرعاً حق دارد برای این قسمت از اموالش، وصیت کند. وصیت برای بیش از یک سوم، صرفاً در صورت موافقت دیگر وارثان قابل اعمال است. شکل تنظیم وصیت نیز، در استناد پذیری آن موثر است. «وصیت نامه اعم از اینکه راجع باشد به وصیت عهدی یا تملیکی، منقول یا غیر منقول، ممکن است به طور رسمی یا خودنوشت یا سری تنظیم شود.» (ماده 276 قانون امور حسبی) «وصیتنامه رسمی» وصیتی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میشود. (ماده 277 قانون امورحسبی) «وصیتنامه خودنوشت» وصیتی است که تمام آن به خط وصیتکننده نوشته شده و دارای تاریخ، روز، ماه و سال به خط موصی باشد. وصیت خودنوشت باید به امضای وصیتکننده رسیده باشد. (ماده 278) «وصیتنامه سری» وصیتی است که ممکن است به خط موصی (یعنی وصیتکننده) یا شخص دیگری باشد ولی در هر صورت باید به امضای موصی رسیده و پس از تنظیم به عنوان امانت در اداره ثبت اسناد یا دفترخانه رسمی که نمایندگان آن ها محسوب میشود، سپرده شده باشد. (ماده 279) در این صورت، موصی میتواند هر زمان که بخواهد به ترتیبی که در مورد استرداد امانت مقرر است، وصیتنامه را پس بگیرد.