صادق غفوریان

m.ghafoorian@khorasannews.com

 

 

اتفاق معدنجوی چه بود؟

اما اصل اتفاق معدنجوی چه بوده و چرا این فاجعه رخ داده است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که انتشار گاز از کیسه های طبیعی معادن تحت الارضی یا زیرزمینی هنگام حفاری و استخراج، جزئی از کار معدن است. اما فقدان تجهیزات به روز، کافی و لازم که بتواند حجم این گاز را مهار و از محوطه کار خارج کند، باعث جان باختن کارگران معدن می شود. 12 شهریور 1402 یعنی حدود 13 ماه قبل چنین حادثه ای در یکی از تونل‌های استخراج زغال‌سنگ معدن رزمجاه در نزدیکی روستای طزره از توابع شهرستان دامغان رخ داد که متاسفانه 6 معدنچی جانشان را از دست دادند. حادثه شنبه شب معدن معدنجوی طبس نیز به همین شکل با خروج ناگهانی گاز سئو باعث مرگ کارگران شده است. 

 

مرگ در دومین تنفس

محمدگنجی کیا عضو شورای عالی حفاظت فنی عصر روز گذشته در گفت وگو با خراسان در این باره توضیح می دهد: زمانی که کارگران در حال عملیات اکتشاف و استخراج هستند، ممکن است یک باره دهانه طبیعی از بدنه معدن باز و گاز مونوکسید (متان و سئو) منتشر شود که به شدت کشنده اند و بر اثر چند نوبت تنفس، حتی در مواردی در تنفس دوم فرد، باعث مرگ  او می شود.

در همین باره یک فعال معدن در طبس عصر روز گذشته به مشرق گفته است: «در معادن زغال سنگ در لایه های زغالی گاز متان وجود دارد و در بعضی نقاط میزان این گاز بیشتر است. هرچند در شروع هر شیفت محل کار معدنچیان گازسنجی می‌شود اما هر لحظه ممکن است با حفاری هایی که انجام می‌شود متان در معدن منتشر شود و یک جرقه مثل ضربه ای که پیکور به سنگ‌ها می‌زند، کافی است تا انفجار اتفاق بیفتد.» 

 

این اظهارنظرها

در واکاوی موضوع و علت حادثه، به طور قطع پس از گزارش کمیته حقیقت یاب می توان روشن تر قضاوت کرد اما روز گذشته و در میان توفان اخبار و گزارش ها درباره حادثه مرگبار معدن طبس، چند اظهارنظر در رسانه های مختلف منتشر شد که ما نیز آن ها را این جا مرور می کنیم. پیش از ورود به این دیدگاه ها، تاکید می کنیم، ما در روزنامه خراسان صرفا به مرور این دیدگاه ها می پردازیم و درباره درستی یا نادرستی آن هیچ گونه قضاوتی تا انتشار نتایج بررسی دستگاه های مسئول نداریم.  

-خبرگزاری ایلنا به نقل از رحیمیان، دبیر اجرایی خانه کارگر طبس: «کارگاه محل حادثه جدید بوده؛ اما گویا سیستم تخلیه گاز نداشته؛ کارگران ساعت ۶ عصر کار خود را آغاز کرده‌اند اما یک ساعت و نیم به پایان استخراج، حادثه اتفاق می‌افتد؛ کارگران بلوک C فوراً جان خود را از دست می‌دهند چون بچه‌های امداد که برای بررسی این بلوک رفته بودند، گاز زیاد بوده و اصلا نتوانستند تحمل کنند؛ برگشتند و تهویه را درست کردند. البته چهار جسد را به چشم دیده بودند اما نتوانستند آن‌ها را خارج کنند.» 

-بهرامن، رئیس خانه معدن ایران در گفت وگو با ایرنا درباره حادثه معدن زغال‌سنگ طبس به پایین بودن استانداردها و فرسوده بودن تجهیزات به کار رفته در این معادن اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۹۶ به صورت رسمی در رسانه‌های مختلف کشور نسبت به وضعیت نامناسب ایمنی معادن زغال سنگ تذکر دادیم که متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت... در سال 96 اعضای کمیته زغال‌سنگ خانه معدن ایران به این نتیجه رسیدند که وضعیت ایمنی معادن زغال سنگ کشور پایین و از استانداردهای مرسوم خارج بوده و در واقع وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معادن زغال سنگ کشور در بدترین حالت خود قرار گرفته است. از همان سال به صورت رسمی در رسانه‌های مختلف، نسبت به وضعیت ایمنی معادن زغال سنگ در کشور تذکر داده شد.

 

پیگیری سران

از علل وقوع این حادثه مرگبار که بگذریم و فارغ از این که بخش نظارت وبازرسی دستگاه های مسئول چه وظایفی در پیشگیری از این حوادث بر عهده دارند، طبیعتا مسئولان با چنین وقایعی وارد میدان و خواستار اشد مجازات برای مقصران می شوند. پس از رئیس جمهور که دستور تسریع در امدادرسانی و پیگیری بررسی ابعاد حادثه طبس را صادر کرد، رئیس مجلس نیز در پیامی نوشت: «لازم است نهادهای امدادرسان اقدامات درمانی و کمک‌های لازم به مصدومان و آسیب‌دیدگان را انجام داده و کمیسیون صنایع و معادن مجلس با فوریت نسبت به بررسی دقیق علل وقوع حادثه و شناسایی متخلفان احتمالی اقدام کرده و در اسرع وقت گزارش آن را به صحن مجلس شورای اسلامی ارائه کند.» همچنین رئیس عدلیه در تماس با رئیس کل دادگستری استان خراسان جنوبی، به وی دستور داد تا ضمن همکاری و مساعدت با دستگاه‌های مسئول به منظور تسهیل و تسریع در روند امدادرسانی و جست و جوی مفقودان و درمان مصدومان این حادثه دلخراش، به سرعت ابعاد مختلف حادثه را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهد و با مقصران و خاطیان احتمالی، برخورد مقتضی و قانونی را به عمل آورد.

 

  این آخرین حادثه مرگبار معدنی نخواهد بود، چون...

آن چه مشخص است و تجربه های پیشین درباره حوادث مرگبار معدنی می گوید، به دلیل کم کاری در امر نظارت و نبود برخورد و تنبیهات مناسب با عوامل این اتفاقات، نباید انتظار آن را داشته باشیم که رخداد غم بار معدنجوی طبس، آخرین حادثه باشد. مرور اخبار مرتبط با حوادث معدنی به ویژه معادن زغال سنگ نشان می دهد، اراده ای راسخ بر رفع مشکلات ایمنی کار در معادن وجود ندارد. 

«غلظت بالای گاز منواکسید کربن در تونل‌های معدن»، «نبود تجهیزات ایمنی» و «نبود تیم امداد» علت اصلی این حوادث اعلام شده اما سؤال این جاست؛ مسئولانی که می دانند معادن، ایمنی ندارد چرا به کارفرما مجوز بهره‌برداری می‌دهند! چرا بودجه‌ای برای تجهیز این معادن تخصیص داده نمی‌شود؟! مگر نه این که وزارت صمت باید بودجه مشخصی را برای ایمنی معادن تخصیص دهد این منابع به کدام سمت می‌رود که به معادن زغال‌سنگ نمی‌رسد؟

صمدی دبیر انجمن زغال‌سنگ دراین‌باره تأکید کرده است: دولت در سال گذشته یک ریال هم برای ایمنی معادن بودجه تخصیص نداده است و بخش خصوصی به‌سختی تجهیزات خود را تأمین می‌کند.

محمدگنجی کیا عضو شورای عالی حفاظت فنی و عضو هیئت مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران در واکاوی حادثه معدن معدنجوی طبس و مقصر این رخداد به خراسان می گوید: ماده 95 قانون کار مشخصا تصریح کرده است که نظارت عالی بر این گونه موارد به عهده کارفرماست یعنی هر اتفاقی که در محدوده هر شرکتی یا معدنی و... رخ بدهد بر گردن کارفرماست. حتی اگر کار به صورت پیمانکاری به شرکت هایی واگذار شود باز هم از قصور کارفرمای عالی نمی کاهد. ولی این دلیل بر این نیست که وزارت کار که متولی قانون گذاری و نظارت بر ایمنی کار است، مسئولیتی ندارد. در این موضوع اکنون نمی توان اظهارنظر کرد که اداره کل بازرسی کار نظارت و پایش کافی بر ایمنی محل حادثه دیده داشته یا خیر و باید گزارش بررسی منتشر شود که ببینیم آیا اخطار قبلی به این معدن داده شده است یا نه. وی ادامه می دهد: بازرسان اداره کار، ضابط قضایی به شمار می روند و در هر لحظه از شبانه روز که لازم بدانند می توانند از محل های مورد نظرشان بازدید کنند و کارفرماها نیز موظف اند با آن ها همکاری کنند.گنجی کیا در ادامه با اشاره به علت تکرار حوادث مرگبار معدنی می گوید: نبود تجهیزات به روز در معادن همچون دستگاه های تهویه و ابزار کشف کننده گاز، از جمله عوامل این حوادث است.اگراین تجهیزات نباشد، کار معدن عملا به فعالیتی تبدیل می شود که جان کارگران را به خطر می اندازد. برای نمونه خروج گاز کشنده سئو، در کسری از ثانیه جان انسان را می گیرد و بعضا به تنفس دوم هم نمی رسد که فرد از دنیا می رود. در این شرایط وسایل هشداردهنده در معدن تعیین کننده است   چرا که با انتشار این گاز در عرض چند ثانیه، فرد امکان تنفس عادی را از دست می دهد و نبود این تجهیزات به ویژه در معادن زیرزمینی زغال سنگ از مهم ترین کمبودها و چالش های معادن ما در کشور است.او به موارد مشابه این حادثه در گذشته اشاره و تاکید می کند: متاسفانه ما از حوادث، درس آموزی کافی نداریم. بی شک دستگاه های نظارتی حاکمیتی الزاما باید قوانین مستحکمی برای جلوگیری از این گونه موارد تعیین و بر اجرای درست آن نظارت کنند و در صورت وقوع، با مسببان و مقصران آن برخورد لازم را داشته باشند. مشخصا اگر قانون در موارد پیشین، تنبیهات و مجازات کافی برای مقصران مشخص می کرد، امروز شاهد چنین حوادث مرگباری نبودیم. گنجی کیا، همچنین «عادی سازی حوادث دردناک» را به عنوان یک آسیب کنونی در کشور می داند و می افزاید: تا زمانی که تنبیهات کافی برای مسببان حوادثی از این دست تعیین نکنیم، باز هم شاهد تکرار آن خواهیم بود.