تجاری شدن موسیقی؛ آسیب یا فرصت؟
نگاهی گذرا به بازار موسیقی فست فودی چند سال اخیر کشور
محمد بهبودی نیا -calture@khorasannews.com
شاید برای شما هم پیشآمده باشد که پس از شنیدن چند قطعه موسیقی، بهجای آن که حالتان بهتر شود، به نقطهای برسید که ترجیح دهید صدای ضبطصوت را در خودرو یا منزل خاموشکنید، حتی برای ساعتها یا چند روز از گوش دادن به موسیقی صرفنظر کنید. این در حالی است که چند دهه پیش، مخاطبان بهندرت با این وضعیت مواجه میشدند و آرامش را در موسیقی جستوجو میکردند اما حالا تعدادی از آنها میگویند موسیقی امروز تکبعدی و بیان سطحی اندوه است.
ترانههای تکبعدی و موسیقی شلوغ
جدای از شلوغی و تعداد بالای سازهای زنده و دیجیتالی و فضای بسیاری از موسیقیهای امروز که متأسفانه بیشتر به آلودگی صوتی شبیه شده، یک آسیب دیگر نیز در مارکت موسیقی امروز به چشم میخورد و آنهم شباهت زیاد ترانههاست و سیر تکبعدی و ملودیها به یکدیگراست. قطعاً بهجز اینها عوامل دیگری نیز در این میان نقش دارند.
موسیقی خوب چیست؟
بیتردید بعد از خواندن این سطرها این سؤال در ذهن شما به وجود می آید که «واقعاً موسیقی خوب چیست؟»
درحالیکه این سطرها را مینویسم، پاسخ استاد فرامرز پایور را که مدتی پیش در یک کلیپ کوتاه دیده بودم، در ذهنم
مرور میکنم. استاد پایور، موسیقیدان ایرانی، ردیفدان، آهنگساز، مدرس ، نوازنده سنتور ،محقق موسیقی ایرانی و چهره ماندگار و همچنین یکی از تأثیرگذارترین چهرههای موسیقی ایرانی که با بزرگانی مانند محمدرضا شجریان،عبدالوهاب شهیدی،شهرام ناظری و .....همکاری داشته و نام خود را در تاریخ موسیقی ماندگار کرده است، در این کلیپ در پاسخ به این پرسش که موسیقی خوب چیست؟ گفته بود:
«موسیقی که عرضه میشود باید برای مردم خوشایند باشد و ازنظر اهلفن، مورد تأیید قرار گیرد. توضیحی بهتر از این وجود ندارد؛ یعنی اهلفن بگویند که این اثر، خارج از موسیقی اصیل نیست و مردم عادی نیز آن را بپسندند. نمونه سادهای از این توضیح، موسیقی "زرد ملیجه" (ساخته استاد ابوالحسن صبا)است. این موسیقی را با هر سازی که اجرا کنی، زیبا و دلنشین است، چه در گروه نوازی و چه در تکنوازی، نظر مخاطب خاص و عام را جلب میکند. موسیقی باید در عین مردمپسند بودن، ازلحاظ فنی قوی باشد، وگرنه میتوان موسیقی ساخت که بیمحتوا و آشفته باشد و مردم آن را بپسندند.»
اگر همین چند جمله استاد پایور را با دقت مرور کنیم، به یکی از مهمترین دلایل دلزدگی بسیاری از مخاطبان امروز از فضای موسیقی معاصر و ماندگار نشدن بسیاری از آثار تولیدشده پی میبریم. گاهی یک آهنگ ساز به دلیل حجم بالای کار یا عقب نماندن از فضای رقابت تجارت زده موسیقی، آثاری را در کمتر از یک ساعت تولید میکند که هیچ نشانی از خلاقیت در آنها دیده نمیشود، موسیقیهایی که میتوان نام فست فودی را بر آنها گذاشت.
سقوط ترانه
همچنین بازار نوشتن اشعار برای موسیقی توسط خوانندگان فضای موسیقی، داغتر از گذشته شده است و همین موضوع، به سقوط ترانه و کلام در فضای موسیقی منجر میشود. درنتیجه، آثاری تولید میشوند که نه موردپسند مخاطب عام هستند و نه مورد تأیید اهلفن.
هنر موسیقی سرگرمی لحظهای نیست
البته این نکته مهم را نباید ازنظر دور داشت که در نگاه تعداد زیادی از آهنگ سازان امروزی در زندگی پرشتاب و ماشینی امروز، موسیقی ممکن است بیشتر بهعنوان یک پسزمینه و سرگرمی لحظهای استفاده شود. از تمام این موارد گذشته یکی از مهمترین دلایل ضعف ملودیهای ساختهشده در یک دهه اخیر را میتوان در تجاری شدن هنر موسیقی جستوجو کرد.البته در پایان جانب انصاف را باید نگه داشت و به این نکته اشاره کرد که اگرچه تعداد زیادی از آثار تولیدشده و در حال تولید در حوزه موسیقی چنگی به دل نمیزند اما در این میان هنوز آهنگ سازان، خوانندهها و ترانهسرایانی وجود دارند که علاوه بر موفقیت در بخش تجاری موسیقی به تولید آثار فاخر متعهد ماندهاند.