صابر گل عنبری

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس طی تماسی با وزیر خارجه ایران ضمن تبریک انتخاب او به این سمت، درباره روابط شورا و ایران نیز بحث و گفت وگو کرد. تماس البدیوی می‌تواند انعکاسی از اراده جمعی جی سی سی برای تقویت فضای مثبت کنونی در روابط با تهران باشد. قبلا نیز وزرای خارجه این شورا جداگانه و به استثنای وزیر خارجه بحرین با عراقچی تماس گرفته‌اند. حجم تماس‌ها و پیام‌‎های تبریک همسایگان جنوب ایران به پزشکیان و وزیر خارجه‌اش و مشارکت قابل توجه این کشورها در مراسم تحلیف در دو دهه و اندی اخیر نسبتا بی‌سابقه و یا کم سابقه بوده است. به نظر می‌رسد این رفتار بازیگران عرب خلیج فارس روایتگر شکل‌گیری فضای سیاسی نسبتا مناسب و آرامی در روابط فیمابین است اما در آن استقبال خاصی هم نسبت به پیروزی پزشکیان نهفته است و آن هم احتمالا به احساس خوشایندی برمی‌گردد که با اظهارات ایشان و مخاطب قرار دادن این همسایگان در روزهای نخست پس از پیروزی در انتخابات ایجاد شده است.این رویکرد عربی هم با هر انگیزه و دلیلی چه الزامات امنیتی منطقه‌ای چشم‌اندازهای کلان این کشورها، چه تلاش برای دور ماندن از آتش تنش‌های ایران با طرف‌های دیگر محصول قسمی از ادراک ضرورت کاهش تنش با تهران است اما برونداد این ادراک هنوز در سطوح نخست سیاست و امنیت مانده و ترجمانی عمیق در این دو‌ حوزه و حوزه‌های دیگر پیدا نکرده است. دیوار بی‌اعتمادی همچنان بلند است و کوتاه کردن آن و اعتمادسازی زمان‌بر است و نگرانی آن‌ها به هر دلیلی از ایران همچنان پابرجاست و فعلا شکل بروز و مدیریت آن فرق کرده است. صرفا تلطیف فضای سیاسی کافی نیست و اگر پیوست اقتصادی، رسانه‌ای، دیپلماسی عمومی، آکادمیک و  ... نداشته باشد، همین فضای نسبتا آرام با کمترین اتفاقی ممکن است دوباره تنش آلود شود و عقربه‌های ساعت به عقب برگردد. این پیوست‌ها هم اگر مبتنی بر شناخت درست اولویت‌‌ها، ظرفیت‌ها و مزیت‌های دوسویه و بازتعریف و گسترش منافع مشترک به عنوان تنها ضامن شکل‌گیری منطقه‌ قوی و پایداری مناسبات نباشد، به کار نمی‌آید. در امر اقتصاد با وجود برخی ظرفیت‌های صادراتی مغفول مانده برای کالاهای غیرتحریمی ایرانی، اما فعلا به دلایلی از جمله تحریم‌ها و محدودیت‌های این کشورها به دلیل بین‌المللی  بودن اقتصاد آن ها و نگرانی از تحریم‌های ثانویه امکان گذار به مرحله فراتر از تبادل کالا و خدمات یعنی مرحله سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌های کلان کمپانی‌ها و سرمایه‌گذاران عرب از این کشورها وجود ندارد. البته درباره عربستان می‌توان گفت که هنوز گره روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه باز نشده است؛ اما آن گونه که پیداست در سایه پیگیری‌های مستمر سفیر ایران بعید نیست که این اتفاق هم در سطحی بیفتد. با این حال، عمق پیدا کردن این روابط تابع متغیرها و عوامل دیگری است. با وجود این، اما می‌توان دو اولویت را در دو حوزه اقتصادی ارزآور در کنار گسترش تبادل کالا در دستور کار قرار داد؛ نخست جذب گردشگران همسایه‌های جنوبی و دوم بسترسازی برای حضور شرکت‌های خصوصی ایرانی در پروژه‌های اقتصادی کلان این کشورها.گردشگران این کشورها جزو پرخرج‌ترین گردشگران جهان هستند و ترکیه قبله آمال این گردشگران است و سال 2023 نزدیک به دو میلیون نفر آن‌ها به این کشور سفر کردند. موانع و چالش‌های زیادی فراروی جذب این گردشگران وجود دارد؛ از نبود زیرساخت‌ها و تسهیلات و مشوق‌ها و رقابت‌ناپذیری در مقابل ترکیه گرفته تا تصویری که در ذهنیت این جوامع درباره ایران تحت تاثیر تنش‌های مداوم سیاسی و امنیتی شکل گرفته است و اکثرا هم شناختی از جغرافیا و ظرفیت‌های گردشگری ایران ندارند. این جاست که پیوست رسانه‌‌ای در مناسبات با کشورهای عربی در جنوب ایران و همچنین دیپلماسی عمومی اهمیت می‌یابد اما به دلایل مختلف ایران نفوذ رسانه‌ای در این کشورها ندارد و دلیل اصلی هم آن است که اساسا رسانه خارجی موثر و معتبری ندارد. در کنار نبود چنین رسانه‌ای و فقدان دیپلماسی رسانه‌ای پویا، اما متولیان امر نیز توجهی به برخی ظرفیت‌ها و فرصت‌ها در این باره ندارند.
این جا ذکر این خاطره هم بد نیست که دو سال پیش وقتی دو دوست اهل رسانه از یکی از همین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به تهران سفر کرده بودند، تعریف می‌کردند که با ورود به فرودگاه تصویری کلیشه‌ای که از جامعه ایران داشتند، ترک برداشت و طی دو روز قبل از بازگشت تغییر کرد.

توکلی - رسانه آذربایجانی «حاکین»  در تازه ترین گزارش خود حضور عباس عراقچی در راس دستگاه دیپلماسی کشورمان را آنالیز کرده و بر این باور است که روابط تهران با اروپا با حضور وی دستخوش تغییر قرار می گیرد. به گزارش خراسان، حاکین در این باره می نویسد :« عباس عراقچی در اولین مصاحبه خود با تلویزیون دولتی ایران به تغییرات اساسی در سیاست خارجی این کشور اشاره کرد. به گفته وزیر، تنش با غرب نباید به باری غیرقابل تحمل برای مردم ایران تبدیل شود. عراقچی سخنی از نرم شدن احتمالی روابط با آمریکا نگفت، اما تاکید کرد که ارتباط با اتحادیه اروپا می تواند به اولویت جمهوری اسلامی تبدیل شود.اظهارات وزیر امور خارجه جدید در شرایطی بیان شد که روابط نسبتاً پیچیده بین بروکسل و تهران وجود دارد. همان طور که می دانید، کشورهای اروپایی تهران را به  محدود نکردن برنامه هسته ای خود و همچنین حمایت از حماس و روسیه در جنگ اوکراین متهم می کنند.با وجود این، تصمیم مسعود پزشکیان برای انتصاب عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه، امیدهای خاصی را در رهبری اتحادیه اروپا برای تغییرات احتمالی در سیاست ایران ایجاد کرد.» در بخش دیگری از این گزارش آمده است:« یکی دیگر از شاخص های تغییر احتمالی در سیاست خارجی ایران، تبریک رسمی روز استقلال است که چندی قبل به اوکراین ارسال شد. مشخص نیست که آیا این نشانه تغییر بزرگ است یا فقط یک مانور دیپلماتیک هوشمندانه.» در ادامه آمده است:« لفاظی‌ها و ژست‌های دیپلماتیک جدید که می‌تواند نشان‌دهنده تغییرات احتمالی در رویکرد ایران در رابطه با غرب باشد، عامل مهمی برای ناظران و تحلیل گرانی است که می‌خواهند مسیر سیاست خارجی ایران را در کوتاه‌مدت تعیین کنند.  این بدان معناست که تحلیل گران گام‌های بعدی تهران را از نزدیک زیر نظر خواهند داشت تا بفهمند آیا آخرین اظهارات و ژست‌های تهران نشان دهنده تغییر واقعی است یا فقط بخشی از یک بازی تاکتیکی در میدان دیپلماتیک قبل از انتخابات آتی آمریکاست.»

مجاور - محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور از نظر سیاسی فردی کم حاشیه است اما از مهم ترین حاشیه‌های زندگی او می‌توان به ماجرای جنجالی « ژن خوب» اشاره کرد.  سال 1397 بود که فرزند او یعنی حمیدرضا عارف در گفت وگویی خود را ژن خوب سیاسی خواند. این ماجرا تا جایی پیش رفت که اصطلاح «ژن خوب» به سرعت وارد ادبیات سیاسی و متعاقب آن طنز اجتماعی شد و برخی «ژن خوب» و «برتری اصالت ژن» را معادل اصطلاح «آقازاده» دانستند. حالا اما حضور حمیدرضا عارف، در جلسه معارفه وزیر جدید صمت آن هم در حالی که هیچ سمتی در دولت ندارد، در شبکه‌های اجتماعی با واکنش های گسترده ای همراه شده است.

آقازادگی یا فشار سیاسی ؟
موج گسترده ای از این واکنش ها  حضور او را غیرموجه دانسته و تاکید دارند که  باید بساط آقازادگی و ارتباطات خانوادگی جمع شود. در همین راستا محمد فاضلی که نقش پررنگی در کمپین انتخاباتی پزشکیان داشت در واکنشی صریح و تند در صفحه ایکس خود نوشت :« آقای عارف! درباره علت حضور پسرتان در  جلسه رسمی دولتی، خیلی روشن توضیح بدهید.اگر بساط این گونه حضورها - به هر دلیلی - و مداخلات امثال این آقازاده جمع نشود، عاقبتش بی‌آبرویی برای دولت است. امثال من آبرو پیش مردم گرو نگذاشتیم که امثال پسر آقای عارف در متن و حاشیه دولت جولان بدهند.» حسن آقامیری نیز خطاب به معاون اول در صفحه اینستاگرام خود این گونه نوشت:« آقای معاون اول! پسر شما چه‌کاره دولت هستند که تو مراسم رسمی تکریم و معارفه وزیر صمت حضور داشتند؟ اگر پستی دارند رسما اعلام کنید وگرنه دولت خانه پدر شما نیست.» محمدرضا پویانفر مداح مشهور نیز نوشت :« هر آن چه برای خودت می پسندی برای دیگران هم بپسند و هر چه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم مپسند.آقایان از همین اول راه به ‎نهج‌البلاغه عمل کنید.» واکنش ها اما به این جا ختم نشد و کاربری نوشت :« دفتر معاون اول رئیس جمهوری و وزارت صمت باید پاسخ دهند که فرزند ‎محمدرضا عارف با چه نقش و سمتی در مراسم تودیع و معارفه وزیر صمت حضور پیدا کرده و در کنار مشاوران او نشسته است. از او به عنوان « ‎ژن خوب» دعوت شده یا «پسر معاون اول»؟! شاید هم مشاور جدید است و ما بی خبریم؟!»

حضور سیاسی پسر عارف؟
در این میان اما برخی از کاربران فضای مجازی، برداشتی سیاسی از این ماجرا داشتند. به عنوان نمونه عبدا... گنجی فعال سیاسی اصولگرا در این باره و در واکنش به اظهارات صریح محمد فاضلی نوشت :« برای بنده هم مثل بقیه سوال است، پسر دکتر عارف در جلسه معارفه چه می کند؟ حتی ممکن است موجه باشد خوب است توضیح داده شود....اما قسم می خورم اگر فرزند برخی دیگر از همین اصلاح طلبان بود، به رو هم نمی آورند....موضوع خود عارف است؛ ظاهرا عارف سرنوشتی مثل لاریجانی یا ناطق و... در جریان مقابل دارد!» کاربر دیگری هم خوانش سیاسی از این ماجرا داشت و نوشت :« ‏دعوایی که سر حضور پسر عارف در برخی جلسات آغاز شده، دعوای دو طیف از اصلاح‌طلبان است، طیف «دو محمدجواد» علیه طیف سنتی‌تر اصلاحات که عارف سمبل آن ها شناخته می‌شود. جالب است تاکنون هیچ‌کس متعرض حضور فرزند رئیس‌جمهور در مراسم و جلسات مختلف نشده. این دعوایی بر سر کیک قدرت است.» در همین چارچوب نیز کاربری مدعی نقش آفرینی پسر عارف در انتخاب اتابک برای وزارت صمت شد و نوشت :« ۱-پسر معاون اول در گنجاندن اتابک در کابینه نقش داشته۲-از اتابک پست گرفته۳-قرار است به نمایندگی از پدرش یا ذیل منافع خودش، در وزارت صمت مهره‌چینی کند.این که چرا معاون اول و وزیر صمت مجوز حضورش را داده‌اند؟ ا... اعلم!پیشتر نوشته بودم که عارف، به لحاظ جایگاه بزرگی که دارد، می‌تواند عامل سقوط یا صعود دولت پزشکیان باشد. با این دست‌فرمان اما او پاشنه آشیل دولت وفاق خواهد بود» آذری جهرمی نیز واکنش متفاوتی از سایرین داشت و در این باره نوشت :«صرف حضور فرزند مسئولی در جلسات نسبتا عمومی دولتی، مذموم نیست.آن چه مذموم است، دخالت آن ها در امور اداره دولت است.محاکمه قبل از خطا، انصاف نیست.»
در این میان و در حالی که واکنش ها در فضای مجازی و رسانه ها به اوج خود رسیده بود و معاون اول و فرزندش  هیچ توضیح و واکنشی به آن ها ندادند؛ روز گذشته دو روزنامه‌نگار اعلام کردند که جلسه معارفه وزیر ارتباطات، به‌رغم آن که از قبل اعلام شده بود خبرنگاران در آن حاضر هستند بدون حضور خبرنگاران برگزار شد و آن هایی که رفته بودند پشت درهای بسته ماندند. اتفاقی که بسیاری آن را به حواشی اخیر به وجود آمده در ارتباط با حمیدرضا عارف عنوان کردند. با وجود این اما  به نظر می‌رسد توضیح محمدرضا عارف که همواره بر شایسته‌سالاری تاکید کرده می‌تواند در این باره راهگشا باشد، چراکه سکوت در این مواقع بر شائبه‌ها می‌افزاید.

هادی محمدی – رهبر انقلاب  روز گذشته در حکمی علی باقری سرپرست سه ماهه وزارت امور خارجه را به عنوان عضو شورای راهبردی روابط خارجی منصوب کردند.شورای راهبردی روابط خارجی 18 سال سن دارد و در سال 1385 همزمان با دولت اول احمدی نژاد با حکم رهبر انقلاب تاسیس شد . از همان شروع تاسیس و گرایش اعضای اولیه آن این ظن را ایجاد کرد که فلسفه ایجاد چنین شورایی کمک به سیاست خارجی دولتی است که سیاست تهاجمی دارد و چندان به ریزه کاری های این حوزه توجه نداشته یا تجربه ندارد . رئیس شورا از همان 18 سال قبل کمال خرازی وزیر امور خارجه دولت‌های اصلاح طلب خاتمی است و علی‌اکبر ولایتی وزیر اسبق امور خارجه دولت های هاشمی ، علی شمخانی وزیر دفاع دولت‌های اصلاح طلب خاتمی ،محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی دولت‌های اصلاحات و محمدحسین طارمی سفیر پیشین ایران در چین و عربستان اعضای اولیه آن را تشکیل می دادند .در واقع شورای راهبردی روابط خارجی اتاق فکر و نهاد مشورتی رهبری با رویکردی راهبردی در حوزه روابط خارجی است و با هدف نقش‌آفرینی در تصمیم‌گیری های کلان، نشان دادن افق‌های نو در روابط خارجی، بهره مندی از نظرات نخبگان و تدوین شاخص‌ها در جهت نیل به اهداف سند چشم انداز کشور تشکیل شد ، به صورت اجمالی وظیفه شورا «تهیه راهبردها و سیاست‌ها و راهکارهایی است که جمهوری اسلامی را در سیاست خارجی به نتایج مطلوب برساند» و «ایجاد هماهنگی بیشتر در کلیه فعالیت‌ها در عرصه روابط خارجی» است.

ساختار شورای راهبردی
اعضای شورا و رئیسش را رهبری تعیین می‌کند و هم اکنون هم علاوه بر کمال خرازی که رئیس شوراست ،  سعید جلیلی (دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی) ،  ابراهیم شیبانی (رئیس کل بانک مرکزی در دولت های هشتم و نهم) ،  محمدحسین طارمی ، سید مهدی مصطفوی اهری (رئیس سابق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) ، سید یحیی رحیم‌صفوی (مشاور و دستیار عالی فرمانده‌کل قوا) و سورنا ستاری (معاون علم و فناوری دولت روحانی ) در این شورا عضو هستند و علی باقری معاون سیاسی وزارت خارجه دولت رئیسی و سرپرست وزارت خارجه در سه ماه اخیر جدیدترین عضو آن محسوب می شود.شورای راهبردی سیاست خارجی همچنین چهار کمیسیون تخصصی هم دارد که تدوین راهبردها در کمیسیون‌های چهارگانه صورت می‌گیرد. ساختار کمیسیون‌ها به شرح زیر است:
کمیسیون سیاسی به ریاست سعید جلیلی
کمیسیون اقتصادی به ریاست ابراهیم شیبانی
کمیسیون دفاعی-امنیتی به ریاست سرلشکر سید یحیی رحیم‌صفوی
کمیسیون فرهنگی به ریاست سید مهدی مصطفوی
و کمیسیون علم و فناوری به ریاست سورنا ستاری
در کنار این چهار کمیسیون شورا رکن دیگری به نام دبیرخانه دارد که عهده‌دار تکمیل چرخه کارشناسی و تهیه پیش‌نویس مصوبات شورا و نیز پشتیبانی علمی، پژوهشی و خدماتی مناسب از شورا و کمیسیون‌های آن  بوده و ریاست دبیرخانه شورا نیز بر عهده سید عباس عراقچی ، وزیر خارجه دولت پزشکیان است .

موقعیت جالب باقری و عراقچی
علی باقری جدیدترین عضو شورای راهبردی ،  دیپلمات 57 ساله زاده شمال تهران است که اولین بار مردم با نامش در مذاکرات هسته ای زمان احمدی نژاد و جلیلی آشنا شدند ، جایی که باقری به عنوان معاون جلیلی مذاکره می کرد و در رسانه ها توضیح می داد . او در دوران ریاست رئیسی بر قوه قضاییه معاون بین الملل اش شد و با حضور رئیسی در پاستور به عنوان معاون سیاسی امیرعبداللهیان وزیر خارجه دولت سیزدهم منصوب شد، هرچند همان زمان شایع بود که رئیسی، باقری را برای وزارت خارجه بر امیرعبداللهیان ترجیح می داده اما نتوانسته تایید مقامات عالی را بگیرد. باقری در سه سال گذشته علاوه بر معاون سیاسی ، مذاکره کننده ارشد هسته ای هم بود، گرچه مذاکرات هسته ای در همان جایی که خرداد 1400 با حضور عراقچی متوقف شده بود، باقی مانده است . با سقوط بالگرد رئیس جمهور و وزیر خارجه در 30اردیبهشت سال جاری ، علی باقری از 31 اردیبهشت تا 31 مرداد با حکم محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری ، سرپرست وزارت خارجه و با انتخاب عباس عراقچی به عنوان وزیرخارجه دولت چهاردهم ، جای خود را به وی داد و از روز گذشته نیز با حکم رهبری باید به شورای راهبردی روابط خارجی برود. یک موقعیت جالب برای باقری و عراقچی ایجاد شده ، عراقچی در وزارت خارجه وزیر است و باقری معاون سیاسی وی و در شورای راهبردی ، باقری با حکم رهبری عضو شوراست و عراقچی با حکم کمال خرازی دبیر شورا .

الف نوشت:ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه کشورمان ادعای حضور یک نظامی ایرانی در خاک اوکراین به منظور آموزش نیرو‌های روسی را بی‌اساس دانست و تکذیب کرد.کنعانی ضمن تاکید مجدد بر موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مخالفت با جنگ و لزوم توقف درگیری‌ها و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات روسیه و اوکراین تاکید کرد، طرح این گونه ادعا‌های بی‌اساس با اهداف و انگیزه‌های سیاسی خاص صورت می‌گیرد و چنین اتهاماتی با رویکرد اصولی جمهوری اسلامی ایران درخصوص منازعه در اوکراین مغایر است.

انصاف نیوز نوشت : جمیله علم‌الهدی، همسر شهید سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور سابق کشورمان در یک مصاحبه گفت: شهید رئیسی نه به من و فرزندان و نه حتی پدرم گلایه از کسی نمی‌کردند. ایشان به عدم گاز و برق و آب خانگی خیلی حساس بود. نمی‌توانم بگویم چه کسانی باعث دلگیری او شدند. خیلی مچ وزرایش را می‌گرفت. قیمت مواد غذایی مورد استفاده مردم را دایم پیگیری می‌کرد. پیکر همسرم را ندیدم.

رویداد 24 مدعی شد:  یکی از موضوعات پرحاشیه در روز‌های اخیر ماجرای سربازی پسر استاندار کهگیلویه و بویراحمد است. آن چه در فضای مجازی درباره علت این معافیت - دادن دارو‌های پدر به موقع - گفته شد، با انتقادهای بسیاری همراه شد و کار را به اطلاعیه فراجا رساند. بعد از همه اصرار‌ها به این که معافیت مورد اشاره طبق قانون صورت گرفته و پارتی‌بازی در کار نبوده، آقای استاندار از خیر این معافیت گذشت! به نظر می‌رسد که فشار افکار عمومی کار خودش را کرده است، چراکه استاندار کهگیلویه و بویراحمد با ارسال نامه‌ای به سردار رادان، فرمانده کل فراجا خواستار ابطال کارت معافیت از خدمت و اعزام پسرش به خدمت سربازی شد.

 انتخاب نوشت : افشین معاون علمی ریاست جمهوری تاکید کرد: خوشبختانه رئیس جمهور گفته بحث اینترنت در حال حل است و با این پیگیری ها و تحقق آن ، دیگر اینترنت طبقاتی وجود نخواهد داشت. وی افزود: این که چرا فقط به پارک فناوری پردیس اینترنت بدون فیلتر تعلق گرفته و برای سایر پارک ها لحاظ نشده به این خاطر است که پارک پردیس تنها پارک زیرمجموعه معاونت علمی است و‌پیگیری هایی برای تحقق این امر صورت گرفته است.

کیهان - در سال ۹۹ که شاهد اوج شیوع کرونا و کاهش محسوس ترددها و مسافرت‌ها بودیم، توانستیم حدود ۳ میلیارد دلار بنزین صادر کنیم اما پنج سال ثابت ماندن قیمت از سال ۱۳۹۸  موجب افزایش مصرف (و قاچاق) شده است. قیمت ۳۰۰۰ تومانی بنزین را می‌توان با قیمت بطری‌های نیم لیتری آب (دست‌کم ۵هزار تومان) مقایسه کرد و به عمق فاجعه پی برد.از درآمد سه میلیارد دلاری صادرات، به هزینه سه میلیارد دلاری واردات بنزین (تفاضل شش میلیارد دلاری) عقبگرد کردیم و این  سه میلیارد دلار هزینه واردات، معادل یک ماه درآمد نفت است.

اندیشه پویا- عباس عبدی نوشت: اگر جلیلی به نفع قالیباف کنار می‌رفت کار برای پزشکیان سخت می‌شد. تحلیلم این بود که اگر جلیلی به نفع قالیباف کنار رود، در مرحله دوم مرددها و مخالفان شرکت دیگر پای صندوق نمی‌آمدند، چون حساسیتی نسبت به پیروزی قالیباف ندارند و انتخابات دوقطبی نمی‌شود. نگران نتیجه اجماع بودم ... برخلاف تندروها، ساختار سیاسی از نتیجه این انتخابات مطلقا عصبانی نیست و احساس ناراحتی یا شکست نمی‌کند.

جمهوری اسلامی - اولین و مهم‌ترین کاری که از رئیس ‌جمهور پزشکیان انتظار می‌رود انجام دهد پالایش لایحه بودجه کل کشور از هزینه‌های زاید، بی‌ثمر و سربار زندگی مردم است.دستگاه‌های آویزان از دولت‌های نهم و دهم اختراع شدند و متاسفانه دولت‌های یازدهم تا سیزدهم نیز آن را ادامه دادند. این دستگاه‌ها به نام کار فرهنگی بودجه‌های کلانی دریافت کردند ولی با این که حدود ۲۰ سال از آن تغذیه کردند، نه‌تنها خدمتی به فرهنگ نشد، بلکه مشکلات فرهنگی افزایش یافت و فاصله مردم از مبانی اخلاقی، دینی و فرهنگی بیشتر شد.

همشهری - در سال‌های گذشته هم تلاش‌هایی برای کالایی شدن وام ازدواج صورت گرفته بود، اما همیشه با مخالفت زوج‌های جوان مواجه شده چراکه آن ها وام را برای مصارف ضروری خود به خصوص تامین پول رهن خانه می‌خواهند. ضمن این که هم‌اکنون فروش قسطی لوازم خانگی به وفور وجود دارد و زوج‌های جوان مشکلی در خرید اقساطی لوازم خانگی ندارند.

[وسائل الشیعه، ج1، ص53، ح106]