مراسم بزرگداشت محمدعلی موحد، نویسنده، مترجم، حقوق‌دان و مصحح، همزمان با تولد 100سالگی‌اش، سه‌شنبه ۲ خردادماه با حضور محمدرضا شفیعی کدکنی، آیت ا... مصطفی محقق داماد،شهرام ناظری و همچنین با سخنرانی ژاله آموزگار، حسن انوری، مصطفی ملکیان، قاسم فراست خواه و مسعود جعفری جزی در مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

بی‌تردید، استاد موحد را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های علمی، فرهنگی و ادبی معاصر دانست. دانشمندی که در زمینه‌های مختلف پژوهش‌های ماندگاری انجام داده است. به بهانه 100سالگی استاد محمدعلی موحد با دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره آثار و جایگاه این دانشمند برجسته هم روزگارمان گفت‌وگو کرده‌ایم.

نقش استاد موحد در ادبیات و ملی شدن صنعت نفت

دکتر محمدجعفر یاحقی، ضمن تبریک 100سالگی استاد محمدعلی موحد گفت: شخصیت علمی استاد موحد دارای جنبه‌های فراوانی است و او را به‌واقع می‌توان فردی جامع‌الاطراف در علم دانست. ممکن است بسیاری از هم روزگاران ما ندانند که مطالعات این شخصیت در ملی شدن صنعت نفت تا چه حد تأثیرگذار بوده است. دکتر موحد در آن زمان، کتابی بر اساس تحقیقاتی که انجام داده بود، نوشت و همان کتاب، مرجعی برای بسیاری از تصمیم‌گیرندگان درزمینه ملی شدن صنعت نفت بود. او دانشمندی متخصص در حوزه مطالعات نفتی به شمار می‌آید که امروز این جنبه علمی‌اش تا حدودی مغفول مانده و از او بیشتر به ‌عنوان شخصیتی ادبی یاد می‌شود.

مولوی‌شناس تراز اول عصر ما

وی افزود: دکتر موحد، مولوی‌شناس برجسته و تراز اولی است که بیش از هر فردی شعر و شأن مولوی را در روزگار ما شناخته است. او سال‌ها پیش ابتدا مقالات متعددی درباره شمس و در ادامه درباره مولوی نوشت که همه این‌ها مرجع محققان و استادان دانشگاهی است. چند سال پیش نیز تفسیر جامعی از مثنوی معنوی منتشر کرد. موحد در این کتاب با توجه به دسترسی که به نسخه‌های خطی داخل و خارج کشور داشت، همچنین با توجه به آشنایی عمیق با لطافت‌های روحی و معنوی شمس و مولوی، تفسیری موثر نوشت. این تفسیر، توانست تفسیر «رینولدآلین نیکلسون» مولوی‌شناس انگلیسی را که تا امروز تفسیر او برای استادان این حوزه به‌عنوان حجت تمام‌شده به شمار می‌آمد، کنار بزند. استاد موحد در مولوی‌شناسی و عرفان دارای جایگاهی خاص است و به همین دلیل بود که با وجود این که رشته دانشگاهی‌اش زبان و ادبیات فارسی نبود، او را به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآوردند.

نفر اول شورای فرهنگستان از نظر علمی

استاد یاحقی تصریح کرد: جایگاه علمی این دانشمند بزرگ عصر ما آن‌قدر برجسته است که شاید هم اکنون بتوان او را از نظر مقام علمی، نفر اول شورای فرهنگستان دانست. از همه این‌ها گذشته، شخصیت انسانی و فرهنگی

 حرمت دار این استاد برجسته باعث شده هر کس با او هم‌کلام می‌شود در جاذبه شخصیتی او غرق‌ و روحش تسخیر این اقیانوس بزرگ اخلاق و معرفت شود. با قاطعیت می‌گویم که ما از نظر علم، معرفت، اخلاق و تنوع حوزه کاری کمتر انسانی به جامعیت محمدعلی موحد داریم. این روزها این چهره ماندگار فرهنگ، ادب و عرفان ایران به 100سالگی رسیده که این 100سالگی را باید بارها به همه مردم ایران تبریک گفت.

شهرت جهانی استاد موحد و تفسیر مثنوی‌اش

وی درباره شهرت برون‌مرزی محمدعلی موحد در زمینه تصحیح‌های ادبی گفت: تصحیح مثنوی معنوی استاد موحد از بزرگ‌ترین افتخارات ادبی عصر ما به شمار می‌آید. این تفسیر، نه‌تنها در داخل کشور بلکه در بسیاری از کشورها به‌عنوان منبعی معتبر شناخته می‌شود. موحد، امروز در کشورهای زیادی دارای جایگاه و احترام است. او با دانشمندان اروپایی، هندی و بسیاری از کشورها همچنان در ارتباط است و در نظر آن‌ها که هریک حرف‌های زیادی برای گفتن در حوزه‌های مختلف دارند، این استاد ایرانی جایگاه بسیار معتبری دارد. البته این ارادت و احترام در کشور ترکیه چند ده برابر است.یاحقی تصریح کرد: موحد به دلیل تسلط بر زبان ترکی از منابع خطی که در ترکیه درباره مولانا نوشته ، بهره‌های زیادی برده است. او همچنین نسخه‌های خطی تراز اول جهان را به دلیل اعتباری که در نزد جهانیان دارد جمع‌آوری کرد تا تفسیر معتبرش را بر این اثر فاخر مولوی بنویسد. همنشینی اش با بزرگان دیگر کشورها در سراسر جهان هم موضوع مفصلی است که می‌توان روزها درباره آن سخن گفت.این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی خاطرنشان کرد: محمدعلی موحد عارفی است که به زندگی امروز خو گرفته و در میان ما نفس می‌کشد و همه ما باید او را الگویی برای خود در همه زمینه‌ها قرار دهیم. ما امروز به ‌شدت به شخصیت‌های بلندآوازه و بزرگ‌منشی مانند استاد موحد نیازمند هستیم.

ریموند کارور

 

شعر اول:

از خواب بیدار می‌شوم

بالای چشمم، لکه‌های خون است

وخراشی وسط پیشانی‌ام

اما این روزها تنها می‌خوابم

چرا روی این کره  خاکی

کسی باید دستش را 

روی خودش بلند کرده باشد

حتی در خواب؟

صبح

وقتی دارم صورتم را توی پنجره ورانداز می‌کنم

سعی می‌کنم به این سؤال

 و سؤالاتی مثل این جواب بدهم.

***

شعر دوم:

نامه‌رسان ،  شانه ام را تکان می‌دهد

بیدار می‌شوم

خواب ‌دیدم آمده‌ای

بلند می‌شوم

همراه او مرد سیاه‌پوست چهارشانه‌ای است

که از دانشگاه چندشش می‌شود

صندلی تعارف نمی‌کنم

آن‌ها هم حرفی نمی‌زنند

بعد از این که می‌روند

تازه می‌فهمم نامه‌ای آورده‌اند

نامه‌ای از همسرم

  در نامه‌اش پرسیده

چه می‌کنی؟

چند ساعت به مهر اداره پست نگاه می‌کنم

آن ‌هم محو می‌شود

مثل همه ‌چیزهایی که این روزها 

در ذهنم رنگ ‌باخته‌اند

امیدوارم روزی همه‌اش را از یاد ببرم.

«پناهگاه زمان» اثری از گئورگی گوسپودینوف نویسنده بلغاری درحالی جایزه بوکر ۲۰۲۳ را برد که گمانه‌زنی‌های این جایزه حول کتاب «نهنگ» بود.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، چون میونگ کوان ۵۹ ساله نویسنده رمان نهنگ که آرزوی انسان را به خشونت و ویرانگری مانند توفان به تصویر می‌کشد، نتوانست جایزه بوکر را دریافت کند.

پناهگاه زمان که داستانی است در کلینیکی برای گذشته که درمان‌های امیدوارکننده‌ای را برای بیماران مبتلا به آلزایمر ارائه می‌کند توانست برای نخستین بار جایزه بوکر را برای نویسنده بلغاری به ارمغان بیاورد.

پناهگاه زمان چهارمین کتاب گوسپودینوف است که به زبان انگلیسی ترجمه شده است. وقتی این کتاب در بلغارستان چاپ شد در صدر پرفروش‌ها قرار گرفت و جایزه اروپایی استرگا را گرفت.

«نهنگ» از چون میونگ کوان که پس از «گیاهخوار» هان کانگ در سال ۲۰۱۶ انتظارات را برای دومین برنده کره‌ای جایزه بوکر در بخش بین‌المللی افزایش داده بود، متاسفانه بلعیده شد.

در بیست و سومین دوره جایزه بوکر کمیته راهبری این رویداد بین‌المللی رمان پناهگاه زمان اثری از نویسنده و شاعر بلغاری گئورگی گوسپودینوف را به عنوان برنده امسال بخش بین‌المللی جایزه بوکر اعلام کرد.

به گوسپودینوف نویسنده و آنجلا رودل مترجم انگلیسی هر کدام ۲۵۰۰۰ پوند (تقریباً ۴۱ میلیون وون) جایزه تعلق خواهد گرفت.

آثار گوسپودینوف در بین نویسندگان بلغاری بیشترین ترجمه را دارد که پس از سقوط کمونیسم پدیدار شد . رمان‌ها، شعرها، مقالات، فیلم نامه‌ها و رمان‌های گرافیکی او به ‌عنوان صدای برجسته در ادبیات اروپا شناخته می‌شوند.

جایزه بوکر را سال ۱۹۶۹   شرکت بوکر بریتانیا  طراحی کرد و در سال ۲۰۰۲ زمانی که گروه من حامی مالی آن شد، به جایزه من بوکر تغییر نام داد. با این حال، از آن جایی که حمایت مالی در دسامبر ۲۰۱۹ به پایان رسید، اکنون دوباره جایزه بوکر نامیده می‌شود.

جایزه بوکر یکی از سه جایزه مهم ادبی جهان به همراه جایزه نوبل ادبیات و جایزه گنکور فرانسه است. جایزه بین المللی بوکر جایزه‌ای است که به برجسته ترین ترجمه‌های انگلیسی توسط نویسندگان غیر انگلیسی زبان تعلق می‌گیرد. در صورت انتخاب، نویسنده و مترجم جایزه ۵۰هزار پوندی را به اشتراک خواهند گذاشت.

این دومین بار در دومین دوره متوالی است که جایزه بوکر به کتابی از زبانی می‌رسد که تاکنون در این جایزه مورد توجه قرار نگرفته بود. رمان مقبره شنی نوشته گیتانجالی شری که سال گذشته برنده این جایزه شد، نخستین رمان هندی ترجمه شده به زبان انگلیسی است که این جایزه را دریافت کرد.

گروه ادب و هنر -با موهای آشفته، ریش‌بلند و صدای رسای خود آن‌چنان در منقبت ائمه اطهار شعر می‌خواند که اگر چند بیت اول شعر او را می‌شنیدی دل کندن از شنیدن ادامه شعرش کاری مشکل بود. محمدرضا آقاسی در 24 فروردین‌ 1338 در تهران متولد شد و در بامداد سوم خرداد 1384 چشم از جهان فروبست.کتاب های «شیعه نامه» ،«برمدار عشق» و« حق نمک»،از جمله آثاری است که از این شاعر به یادگار مانده است. به مناسبت سالروز درگذشت این شاعر نام‌آشنای شعر آیینی با استاد محمدعلی مجاهدی «پدر شعر آیینی کشور» و استاد محمد نیک از شاعران نام‌آشنای این حوزه درباره ویژگی‌های شعری محمدرضا آقاسی گفت‌وگو کرده‌ایم.

 

 

دغدغه مند مردم و دین

محمدعلی مجاهدی که خود از شاعران برجسته شعر آیینی است درباره محمدرضا آقاسی گفت: ولایتمداری و ارادت این شاعر به ائمه اطهار (ع) در میان شاعران معاصر ما مثال‌زدنی است. در شعر او بن‌مایه‌های فرهنگ عاشورا، فرهنگ علوی، فاطمی و مهدوی، عینیت پیدا می‌کرد. آقاسی تلاش می‌کرد آموزه‌های خود را  به بهترین شکل ممکن پیاده‌سازی کند. در مرمرینه شعر آقاسی، رگه‌های بارز اعتراض و مطالبه گری نیز وجود داشت؛ این ‌گونه نبود که شعر این شاعر آیینی یکدست آکنده از ذکر ائمه    و ازدغدغه‌های مردم هم روزگارش برکنار باشد.

استاد مجاهدی افزود: بسیاری از صاحب‌نظران شعر، معتقدند آقاسی در ابتدای راه سرودن شعر، تحت تأثیر زنده‌یاد احمد عزیزی بوده است چون سبک شعری این دو شاعر بسیار به هم نزدیک است. اگر چه بعدها سبک و شیوه شعری آقاسی سامان بهتری گرفت.

وی خاطرنشان کرد: محمدرضا آقاسی با وجود این که در میان‌سالی درگذشت؛ اما شعرهای ماندگاری از خود به‌ جا گذاشته است. او با وزن‌هایی کوتاه و زبانی روان، توجه بسیاری از صاحب‌نظران شعر آیینی را به شعر خود جلب کرد. در سال‌های پایانی عمرش در حال دستیابی به معیارهای مثال‌زدنی در شعر آیینی بود و اگر امروز زنده بود شاهد اتفاقات شگرفی در شعر آیینی او بودیم.

شجاعت در شعر و رفتار به هنگام دفاع از اهل‌بیت (ع)

این شاعر برجسته شعر آیینی تصریح کرد: زنده‌یاد آقاسی، بسیار غیور بود. او چه در شعر و چه در زندگی شخصی‌اش اجازه نمی‌داد کسی به حریم ائمه معصومین هتاکی کند؛درباره این موضوع، حساس بود و به ‌سرعت عکس‌العمل نشان می‌داد. امیدواریم جای خالی او را که سرمایه بزرگی برای شعر آیینی بود ، شاعران جوان ما با پیروی از ایشان پرکنند و آثار فاخری بیافرینند.

 ابر بهار پشت دیوار بقیع

استاد محمد نیک از شاعران آیینی خراسان نیز با بیان دو خاطره، صحبت‌های خود درباره محمدرضا آقاسی را شروع کرد و گفت: بنده در سفر حج عمره دو بار با این شاعر با اخلاص، هم‌سفر بودم و ارادت او به ائمه اطهار را زمانی که پشت دیوار قبرستان بقیع مثل ابر بهار، اشک می‌ریخت مشاهده کردم. اشک ریختن‌های خالصانه او همه را تحت تأثیر قرار داده بود. همچنین در اولین کنگره شعر عاشورا با زنده‌یاد آقاسی همراه و آن جا با او هم‌اتاق بودم و بیش  از پیش با شخصیت و خلوص نیتش آشنا شدم. رفتار و کردار او مانند شعرش همیشه برای تعداد زیادی از شاعران آموزنده بود.

وی افزود: شعرخوانی آقاسی، گاهی تا نیم ساعت طول می‌کشید اما شور و حال و لحنش در کنار شعرهای قدرتمند او باعث می‌شد مخاطبان شعرخوانی‌اش با اشتیاق به سروده‌های او گوش بسپارند.

سهل و ممتنع‌های آیینی

نیک تصریح کرد: آقاسی شعر آیینی را به سبک سهل وممتنع می‌سرود و در به‌کارگیری کلمات، زبان مردم کوچه و بازار را انتخاب می‌کرد. به همین دلیل، پس از گذشت حدود 18 سال از درگذشت او هنوز نام و شعرش در میان مردم و محافل مذهبی رواج دارد.

مطالبه گری در شعر

وی اظهار کرد: اگرچه شعر آیینی می سرود؛ اما در خلال شعرهایش که اغلب مثنوی‌های بلندی بود به پند و اندرز دادن به مردم و مسئولان و حتی مطالبه گری می‌پرداخت ؛به ‌عنوان ‌مثال در یکی از شعرها می‌گوید: «شیعه یعنی عدل و احسان و وقار/ شیعه یعنی انحنای ذوالفقار/ از عدالت، گر تو می‌خواهی دلیل/ یاد کن از آتش و دست عقیل/ جان مولا حرف حق را گوش کن/ شمع بیت‌المال را خاموش‌کن/ این تجمل‌ها که برخوان شماست/زنگ مرگ و قاتل جان شماست/ می‌سزد کز خشم حق پروا کنیم/ در مسیر چشم حق پر، وا کنیم/ این دو روز عمر مولایی شویم/ مرغ، اما مرغ دریایی شویم»