سخن اندیشه
تعداد بازدید : 20
شیوهنامه کمک به نیازمندان در سیره پیشوای دوم(ع)
گروه اندیشه - امام حسن مجتبی(ع)، به کریم اهلبیت(ع) شهرت دارند. خانه آن حضرت، برای نیازمندان و محرومان، مأمن و پناهگاه بود. امام(ع) از هیچ اقدامی برای کاستن از آلام مؤمنان دردمندی که به آن حضرت پناه آورده بودند، فروگذار نمیکردند. روایات متعددی درباره سخاوت و کَرَم سبط اکبر(ع) در کتابهای معتبر مورخان و علمای اهل سنت و شیعه وجود دارد که گواهی بر این ویژگی اخلاقی بینظیر امام حسن مجتبی(ع) و تلاش آنحضرت برای محرومیتزدایی از جامعه اسلامی است. زندهیاد مهدی پیشوایی در فصلی از کتاب «امام حسن مجتبی(ع)؛ پرچمدار صلح و آزادی» مینویسد: «در دین اسلام، ثروتمندان، مسئولیت سنگینی در برابر مستمندان و تهیدستان اجتماع بر عهده دارند و به حکم پیوندهای عمیق معنوی و رشته های برادری دینی که میان مسلمانان برقرار است، باید همواره در تأمین نیازمندیهای محرومان اجتماع، کوشا باشند ... پیشوای دوم شیعیان، امام حسن مجتبی(ع)، نه تنها از نظر علم، تقوا، زهد و عبادت؛ مقامی برگزیده و ممتاز داشتند، بلکه از لحاظ بخشش و دستگیری از بیچارگان و درماندگان نیز، در عصر خود، زبانزد خاص و عام بودند. وجود گرامی آن حضرت، آرام بخش دلهای دردمند، پناهگاه مستمندان و تهیدستان و نقطه امید درماندگان بود.» با این حال، رویکرد امام مجتبی(ع) در رفع نیازهای نیازمندان و محرومیتزدایی، رویکردی بدون حساب و کتاب و صرفاً بر مبنای تقاضای افراد نبود. درست است که هیچ فقیری از در خانه آن حضرت ناامید بر نمیگشت، اما امام مجتبی(ع) در این امداد و محرومیتزدایی، همیشه نکات کلیدی و مهم را مد نظر قرار میداد که جزئیات آن در برخی روایات قابل مشاهده است.
یک روایت درسآموز
در یکی از این روایات میخوانیم: «روزی یکی از اصحاب رسول خدا(ص) در کنار مسجد نشسته بود. مرد فقیری از او کمک مالی خواست. آن صحابی پنج درهم به وی داد؛ مرد فقیر گفت: مرا نزد کسی راهنمایی کن که کمک بیشتری به من بکند. صحابی به سوی امام حسن مجتبی (ع)، امام حسین(ع) و عبدا... بن جعفر که در گوشه ای از مسجد نشسته بودند، اشاره کرد و گفت: نزد این چند نفر که در آن جا نشسته اند برو و از آن ها کمک بخواه. مرد فقیر پیش آن ها رفت و اظهار مطلب کرد؛ امام مجتبی (ع) فرمود: از دیگران کمک خواستن، در سه مورد رواست؛ نخست آن که دیه ای به گردن انسان است و از پرداخت خونبها عاجز باشد؛ دوم آن که بدهکار باشد و از عهده پرداخت دین برنیاید و سوم آن که فقیر و درمانده باشد و دستش به جایی نرسد؛ حال، کدام یک از این مسائل، برای تو پیش آمده است؟ مرد فقیر گفت: اتفاقاً گرفتاری من نیز، یکی از همین سه مسئله است و دیگر سخنی نگفت. امام حسن(ع)، 50 دینار به وی داد. به پیروی از آن حضرت، امام حسین(ع) نیز، 49 دینار و عبدا... بن جعفر، 48 دینار به وی دادند. مرد فقیر، هنگام بازگشت از کنار آن صحابی گذشت. صحابی رسول خدا(ص) از وی پرسید: چه کردی؟ مرد جواب داد: از تو پول خواستم، تو نیز به من پول دادی، ولی نپرسیدی پول را برای چه منظوری میخواهم؟ اما وقتی پیش آن سه نفر رفتم، حسن بن علی (ع)، از من سوال کرد و من هم جواب دادم و آن گاه، هر کدام این مقدار به من عطا کردند. صحابی خنده ای کرد و گفت: این خاندان، کانون علم و حکمت و سرچشمه نیکی و فضیلت اند. نظیر آن ها را کی می توان یافت؟» در واقع امام مجتبی(ع) در کنار بخشش کریمانه خود و دستگیری از فرد نیازمند، او را مسئله مهم مذموم بودن تقاضای کمک بیجا، توجه داد. به دیگر سخن، آن حضرت معتقد بود که مردم نیازمند باید در حفظ کرامت انسانی خود کوشا باشند و جز در هنگام نیاز، به قرض و تقاضای کمک رو نیاورند.
بخشش های شگفت انگیز
این در حالی است که مورخان، در شرح زندگانی پرافتخار امام مجتبی(ع) بخشش کم سابقه و انفاقهای بسیار بزرگ و بی نظیری ثبت کرده اند که در تاریخ زندگی دیگر بزرگان، کمتر به چشم می خورد؛ آنحضرت در طول عمر با برکتش، دو بار تمام اموال و دارایی خود را در راه خدا انفاق کرد و سه بار ثروت خود را به دو قسمت مساوی تقسیم کرد و نیمی از ثروتش را، در راه خدا انفاق فرمود. همت بلند و طبع عالی امام مجتبی (ع)، اجازه نمیداد کسی از در خانه آن حضرت ناامید باز گردد و گاهی که کمک مستقیم میسر نمیشد، به طور غیر مستقیم برای رفع نیازمندیهای نیازمندان، کوشش میفرمود و با تدابیر خاصی، گره از مشکلات گرفتاران می گشود.