جهش صنایع با اهرم نرخ ارز
گزارش مرکز پژوهش های مجلس از جهش کم نظیر تولید و فروش صنایع بورسی در آبان ماه حکایت دارد، عوامل موثر بر این جهش چیست؟
خراسان- نتایج تازه ترین پایش مرکز پژوهش های مجلس از بخش حقیقی اقتصاد ایران نشان می دهد که در آبان ماه امسال، شاخص تولید و فروش شرکت های صنعتی بورسی از ابتدای دوره محاسبه شاخص یعنی ابتدای سال 1397 تاکنون، عملکرد کم نظیری داشته است. در این ماه شاخص تولید و فروش نسبت به ماه مشابه سال قبل به ترتیب با افزایش 8.2 و 14.4 درصدی و نسبت به ماه قبل با افزایش 7.4 و 14.5 درصدی مواجه شده است. شواهد و قرائن ردپای رشد نرخ ارز در این زمینه را نشان می دهد.
رکوردداران رشد تولید در صنایع بورسی
طبق این گزارش، در آبان ماه نسبت به آبان سال قبل، 12 رشته فعالیت افزایش در شاخص تولید و 3 رشته فعالیت کاهش در شاخص تولید داشته اند. رشته فعالیت های «ماشین آلات و تجهیزات»، «خودرو و قطعات» و «سایر کانی های غیر فلزی» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید نسبت به ماه مشابه سال قبل به ثبت رسانده اند. در سوی مقابل، رشته فعالیت های «چوب و کاغذ»، «شیمیایی (به جز دارو)» و «لاستیک و پلاستیک» بیشترین نقش را در کاهش شاخص تولید ایفا کرده اند.
اما از منظر ماهانه یعنی تغییرات شاخص تولید و فروش شرکت های صنعتی بورسی در آبان ماه نسبت به مهرماه شاهد این هستیم که دو مورد از رشته فعالیت های دارای بیشترین رشد سالانه، یعنی «ماشین آلات و تجهیزات» و نیز «خودرو و قطعات» در بین سه گروه دارای بیشترین رشد ماهانه قرار گرفته اند. در کنار این ها و البته پس از گروه «ماشین آلات و تجهیزات»، رشته فعالیت «تجهیزات برقی» جای دارد.
در بین رشته فعالیت هایی که بیشترین سهم را در کاهش ماهانه شاخص تولید داشته اند نیز شاهد این هستیم که دو گروه دارای بیشترین سهم در کاهش سالانه شاخص تولید، تکرار شده اند. بر این اساس، «چوب و کاغذ»، «کاشی و سرامیک»، و «شیمیایی (به جز دارو)»، سه رشته فعالیت با بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید بوده اند.
صنایعی که بیشتر فروختند
نتایج بررسی های مرکز پژوهش های مجلس در بخش فروش صنایع بورسی نیز جالب توجه است. گزارش مذکور نشان می دهد که تعداد شرکت هایی که در آبان ماه با رشد سالانه شاخص فروش روبه رو شده اند، 12 رشته فعالیت بوده و 3 رشته فعالیت نیز کاهش شاخص فروش را تجربه کرده اند.
بر این اساس، رشته فعالیت های «تجهیزات برقی»، «ماشین آلات و تجهیزات» و «خودرو و قطعات» بیشترین سهم را در افزایش شاخص فروش نسبت به ماه مشابه سال گذشته داشته اند. سه رشته فعالیت دارای بیشترین سهم در کاهش شاخص فروش در آبان ماه نیز «چوب و کاغذ»، «شیمیایی (به جز دارو)» و «دارو» بوده است.
از سوی دیگر تغییرات ماهانه شاخص فروش صنایع بورسی حاکی از این است که در آبان ماه نسبت به مهرماه، بیشترین سهم در افزایش شاخص فروش متعلق به رشته فعالیت های «ماشین آلات و تجهیزات»، «تجهیزات برقی» و «خودرو و قطعات» بوده و بیشترین سهم در کاهش شاخص فروش نیز به رشته فعالیت های «چوب و کاغذ» و «کک و پالایش» تعلق داشته است.
آمارهای مثبت از شاخص قیمت صنایع بورسی
درکنار وضع خوب تولید و فروش صنایع بورسی در آبان ماه، رصد شاخص قیمت صنایع بورسی نیز از روند رو به کاهش تورم نقطه ای و سالانه فعالیت های صنایع بورسی حکایت دارد. منظور از شاخص قیمت، همان شاخص قیمت های تولیدکننده است که تغییرات آن، با تاخیر زمانی خود را در شاخص قیمت مصرف کننده (و در نهایت تورم مصرف کننده) نشان می دهد. بر این اساس، در آبان ماه امسال اگر چه نرخ ماهانه قیمت فعالیت های صنعتی بورسی رشد مثبت 0.2 درصدی را ثبت کرده، اما رشد نقطه به نقطه این شاخص (تورم نقطه ای تولید کننده)، به روند نزولی خود ادامه داده و به 36 درصد رسیده است. میانگین سالانه شاخص قیمت تولیدکننده نیز در آبان ماه 1401 به روند کاهشی در یک سال اخیر ادامه داده و روی 50.8 درصد ایستاده است.
چرایی وضعیت مثبت صنایع به رغم بدتر شدن وضعیت تولید در بخش های دیگر اقتصاد!
با توجه به موارد ذکر شده، سوالی اساسی مطرح می شود که علت حرکت مثبت صنایع بورسی که شامل 302 شرکت صنعتی بورسی بوده و بیش از نیمی از تولید کشور بر دوش آن هاست، بر خلاف وضعیت اقتصادی اخیر چیست؟ پاسخ این سوال را می توان با توجه به تغییرات شاخص «شامخ» در آبان ماه داد. این شامخ که هر ماه توسط اتاق بازرگانی ایران و بر اساس اطلاعات دریافتی از مدیران شرکت های صنعتی محاسبه می شود، متغیرهایی مانند مقدار تولید، سفارش های جدید، استخدام، تغییرات قیمت ها و... در هر بنگاه را نسبت به ماه گذشته ارزیابی می کند. در نهایت نیز عدد به دست آمده از فرمول متشکل از متغیرهای فوق، آن را بین صفر تا صد بیان می کند. به طوری که شامخ بزرگ تر از 50 به معنای بهبود شاخص نسبت به ماه قبل است و برعکس.
با این اوصاف، شامخ آبان ماه که 19 آذرماه منتشر شد، نشان می دهد که در این ماه، شامخ صنعت با شامخ کل دچار واگرایی شده و با وجود افول شامخ کل و رسیدن آن به رقم 47.39 که بدتر شدن وضعیت کسب و کارها در کل اقتصاد را نشان می دهد، به سطح 52.49 رشد کرده است. این یعنی کسب و کارهای صنعتی در بازه زمانی یاد شده بهبود نسبی پیدا کرده اند.
گزارش اتاق بازرگانی چرایی تناقض یاد شده را این گونه بیان کرده است که شامخ صنعت به دلایلی از جمله چشم انداز فزاینده قیمت مواد اولیه (انتظارات افزایشی) و نیز وجود ارتباطات پسینی و پیشینی بین صنایع مختلف که مقاومت این بخش را نسبت به تغییرات اقتصاد افزایش می دهد، از روند شامخ اقتصاد در آبان پیروی نکرده است. به گزارش خراسان با توجه به جهش های اخیر نرخ ارز به نظر می رسد چشم انداز افزایش قیمت در صنایع را باید متاثر از تغییرات قیمت ارز و دلار دانست.
از سوی دیگر این گزارش بیان می کند: به نظر می رسد تأثیرپذیری بخش کشاورزی و خدمات از شرایط عمومی محیط کسبوکار بیش از بخش صنعت است. درحالی که میدانیم سهم این بخش در محاسبه شامخ کل بیشتر از بخش صنعت است. احتمال میرود در ماههای آینده شاهد همگرایی مثبت یا منفی در شامخ هر دو بخش باشیم. در هر حال مدیران خرید بخش صنعت در آبان ماه نسبت به ماه قبل بهبود هرچند اندک را گزارش کردهاند.