هوشنگ ابتهاج

 

 

 شعر اول

امروز نه آغاز و نه انجام جهان است

ای بس غم و شادی، که پس پرده نهان است

گر مرد رهی غم مخور از دوری و دیری

دانی که رسیدن هنر گام زمان است

تو رهرو دیرینه سرمنزل عشقی

بنگر که ز خون تو به هر گام نشان است

آبی که بر آسود ، زمینش بخورد زود

دریا شود آن رود که پیوسته روان است

از روی تو دل کندنم آموخت زمانه

این دیده از آن روست که خونابه فشان است

دردا و دریغا که در این بازی خونین

بازیچه ایام دل آدمیان است

 

شعر دوم

چند این شب و خاموشی؟ وقت است که برخیزم

 وین آتش خندان را با صبح برانگیزم

گر سوختنم باید افروختنم باید

 ای عشق بزن در من کز شعله نپرهیزم

 صد دشت شقایق چشم در خون دلم دارد

تا خود به کجا آخر با خاک درآمیزم

چون کوه نشستم من با تاب و تب پنهان

 صد زلزله برخیزد آنگاه که برخیزم

برخیزم و بگشایم بند از دل پر آتش

وین سیل گدازان را از سینه فرو ریزم

 چون گریه گلو گیرد از ابر فرو بارم

چون خشم رخ افروزد در صاعقه آویزم

ای سایه! سحرخیزان دلواپس خورشیدند

 زندان شب یلدا بگشایم و بگریزم

همزمان با رونمایی از پوستر،عوامل نمایش خروس لاری به نویسندگی مهدی زندیه و کارگردانی حسین دیردار معرفی شدند. به گزارش مشاور امور رسانه نمایش، «خروس لاری» به نویسندگی مهدی زندیه و کارگردانی حسین دیردار از 2 مهر ماه ساعت ۲۰ در سالن سایه مجموعه تئاتر شهر به روی صحنه می‌رود. محمد ولی فروتن، مرضیه صدرایی، مریم مشهور، فاطمه رحمانی، بی تا طایی، علیرضا گیلوری، علیرضا سعادتی و یعقوب صباحی بازیگران نمایش خروس لاری هستند. در خلاصه داستان نمایش «خروس لاری»  آمده است: «دختر یک خانواده پس از تحصیلش در تهران،  به شهر خود بازمی‌گردد. او ۳ سال قبل شیرینی‌خورده یکی از اهالی محل بوده است. این در حالی است که اکنون او دلباخته یکی از اساتید خود شده است. این موضوع باعث درگیری برادر کوچک دختر با برادر نامزدش می‌شود که مرگ برادر نامزدش را به همراه  دارد». علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر و تهیه و رزرو بلیت می‌توانند به سایت تیوال مراجعه کنند.

حسب الفرمان

«فرمایش» واژه فارسی است و افزودن الف و لام عربی بر آن جایز نیست:

 نمونه غیرمعیار: قورچی باشی که دو سال بود در آذربایجان قشلاق داشت حسب الفرمان همایون به پایه سریر اعلی آمده در مازندران سعادت بساط بوسی دریافت(اسکندربیگ تاریخ عالم‌آرای عباسی ۱۰۶۵).

در فارسی فصیح باید این ترکیب را بدون الف و لام به کار ببریم یا از مترادف‌های مناسب دیگر مانند «به‌موجب فرمان و ...» استفاده کنیم.

 چنان که در نمونه زیر از این قبیل است: عکس‌العمل حکیم‌باشی در برابر انعام مخدوم... [که] فراش خلوت به‌موجب فرمان برای وی آورد(یوسفی، یادداشت‌ها ۳۱).

برگرفته از  «فرهنگ درست نویسی سخن»، تالیف استاد حسن انوری

  الهه آرانیان -calture@khorasannews.com

 

 نادره‌کارانِ فرهنگ و ادب این سرزمین تعدادشان کم نیست. در هر خطه از این خاک زرخیز، بزرگی برای اعتلای فرهنگ، تاریخ و ادبیات ایران برخاسته و عمر و جانش را در این راه صرف کرده تا نسل‌های بعد با تکیه بر آثار و یادگارهایش مسیر آینده‌شان را روشن کنند. دو تن از بزرگان فرهنگ و ادب معاصر ایران که با هم 12 سال تفاوت سنی دارند و تقریباً هم‌دوره به حساب می‌آیند، استادان دکتر عبدالحسین زرین‌کوب و دکتر عباس زریاب خویی هستند؛ یکی از دیار لرستان و دیگری از آذربایجان غربی؛ هر دو از زرهای ناب فرهنگ و ادبیات ایران. آثار این دو چهره نامدار و ماندگار برای اهالی ادبیات، تاریخ و فلسفه از کتاب‌های مرجع و مهم است؛ آثاری که نه‌تنها با گذشت زمان گردی به رویشان نمی‌نشیند، بلکه هر روز بر قدر و قیمتشان افزوده می‌شود. در ادامه، بیشتر از این دو شخصیت بزرگ خواهید خواند.

 

زرین‌کوب و کتاب‌های دلنشین اش

«از کوچه رندان»، «بحر در کوزه»، «دیدار با کعبه جان»، «با کاروان حلّه»، «پله پله تا ملاقات خدا» و...؛ نام هرکدام از این کتاب‌ها، از دل شعرهای کهن فارسی بیرون کشیده شده‌اند. دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، استاد فرهنگ، ادب و تاریخ معاصر ایرانی است که آثارش جایگاه والایی در میان اهل ادب و اندیشه دارد. او در 29 اسفند 1301 در بروجرد به دنیا آمد و در 24 شهریور 1378 دیده از جهان فروبست. یکی از جنبه‌های مهمِ تاثیرگذاری دکتر زرین‌کوب، نقد ادبی و تحلیل آثار کلاسیک ادب فارسی است. کتاب‌های او در این زمینه، مرجع و راهنمای دانشجویان و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی است. کتاب «با کاروان حله» چند مقاله درباره شخصیت‌های برجسته ادب کلاسیک فارسی از جمله رودکی، خیام، حافظ و ابن‌یمین فریومدی پیش روی مخاطب می‌گذارد. کتاب «دیدار با کعبه جان»، یکی از کتاب‌های خوش‌خوان درباره خاقانی شروانی، شاعر پیچیده‌گوی قرن ششم هجری است. «بحر در کوزه» درباره اندیشه مولانا بحث می‌کند و تعدادی از تمثیل‌ها و حکایت‌های مولانا در مثنوی معنوی را شرح می‌دهد و «پله پله تا ملاقات خدا» هم از زندگی مولانا و تاریخ تصوف، به خواننده اطلاعاتی می‌دهد. اما یکی از آثار مهم ادبی دکتر زرین‌کوب که شاید کمتر به آن پرداخته‌شده، «حدیث خوش سعدی» است که تصویری از شیراز در روزگار سعدی از جمله طرز زندگی مردم شیراز، اخلاق حاکمان و حمله مغول‌ها به این شهر به دست می‌دهد و زندگی سعدی از کودکی تا بزرگ سالی را روایت می‌کند. «از کوچه رندان» هم کتاب مشهور استاد زرین‌کوب در باب حافظ شیرازی، زندگی و غزلیات اوست که جزو کتاب‌های پرفروش ادبی هم هست. این روزها چاپ تازه کتاب‌های استاد زرین‌کوب را می‌توانید در کتاب فروشی‌ها پیدا کنید.

 

زریاب خویی؛ از خوی تا ماینز

«من در 15 ذی القعده 1337 هجری قمری به دنیا آمده‌ام. این تاریخ را دایی مرحوم من که تنها فرد باسواد در میان اقوام نزدیک ما بود در پشت قرآن خانوادگی نوشته بود و مطابق است تقریباً با بیست‌ودوم تیر ماه 1298 هجری شمسی». این‌ جمله‌ها را استاد زریاب خویی در زندگینامه خودنوشت خود درباره زمان به‌دنیا آمدنش نوشته ‌است. استاد زریاب خویی، مورخ، ادیب، نسخه‌شناس، نویسنده و مترجم نامدار ایرانی بود. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در خوی، در سال 1316 برای تحصیلات حوزوی به قم رفت. زریاب در فلسفه شاگرد امام خمینی(ره) بود. بعد از آن به تهران رفت و دست روزگار او را به کتابخانه مجلس شورای ملی رساند و بعدها بورس مطالعاتی بنیاد هومبولت کشور آلمان به او تعلق گرفت. زریاب خویی در سال 1339 از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ در شهر ماینز در رشته‌های تاریخ و فلسفه درجه دکتری گرفت. او در دهه 40 شمسی به ایران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس تاریخ، ادبیات فارسی، فلسفه، ادبیات عرب و زبان‌شناسی مشغول شد. تالیف‌ها و ترجمه‌های زنده‌یاد زریاب خویی وزن قابل‌توجهی در حوزه فرهنگ، ادب و فلسفه دارند. از جمله مهم‌ترین آثار این شخصیت بزرگ می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: ترجمه کتاب‌های «تاریخ فلسفه» و «لذات فلسفه»، نگارش اطلس تاریخی ایران، تاریخ ساسانیان، نگارش مدخل‌های بسیار در دانشنامه‌ جهان اسلام و دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. استاد زریاب خویی در 14 بهمن 1373 در 75 سالگی چشم از جهان فروبست.

 

دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی!

همان‌طور که گفته شد استادان زرین‌کوب و زریاب خویی هم‌دوره و هم‌عصر یکدیگر بودند و با هم مراودت بسیاری داشتند. در شماره 104 مجله بخارا یادداشتی با عنوان «خاموشی دریا»، نوشته دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در وصف دکتر زریاب خویی منتشر شده ‌است که بخشی از آن را می‌خوانیم: «هر قدر فاصله ما از آخرین دیدار با زریاب بیشتر می‌گردد غور ثلمه‌ای که از فقدان او برای عالم علم حاصل شده است، بیشتر محسوس می‌شود.  بعد از او کیست که دشواری‌های بسیاری از مسائل علمی را به آن آسانی از پرده اصطلاحات و تعبیرات پیچیده بیرون آورد و آن ها را برای طالبان علم مکشوف، مفهوم و خارج از ابهام نماید؟ کیست بعد از او که یک‌تنه و در عین حال به عنوان مترجم و ادیب و منتقد و محقق و مورخ مورد قبول و تایید این همه داعیه‌داران یک عصر واقع گردد و این همه حریفان را به برتری خویش وادار به اذعان نماید»؟ استاد شفیعی کدکنی هم در شماره 104 مجله بخارا در یادداشتی درباره استاد عباس زریاب خویی این‌طور نوشته ‌است: «زریاب در شرایط فرهنگی عصر ما، شاید، والاترین مصداق کلمه «حکیم» بود؛ یعنی فرزانه‌ای که بسیار خوانده است و بسیار آموخته و بسیار اندیشیده و از انبوه خوانده‌ها و دانسته‌های خویش، منظومه‌ای عقلانی برای تبیین جهان و فرهنگ ملی خویش تدارک دیده است و براساس این منظومه عقلانی و فرهنگی است که نگران پیرامون خویش است. به راستی دیگر، در کجای ایران باید جست مردی را که بتواند «شفاء» و «اشارات» ابن‌سینا و «اسفار» صدرالمتالهین و «شاهنامه فردوسی» و «صیدنه» ابوریحان بیرونی و «دیوان خاقانی» و فلسفه تاریخ ایران و تاریخ فلسفه ایران را در عالی‌ترین سطوح ممکن تدریس و تحقیق کند و آن گاه که درباره گوته، شیلر، کانت، هگل، صادق هدایت و مهدی اخوان ثالث سخن می‌گوید سخنش از ژرف‌ترین سخن‌ها باشد؟ به‌راستی که درمانده‌ام، چه بگویم جز این که بگویم: دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی»!

 برگزیدگان دومین جشنواره منطقه‌ای موسیقی مقامی «آوای کویر» به میزبانی خراسان جنوبی معرفی شدند.به گزارش ایرنا، بر اساس آرای هیئت داوران جشنواره در بخش تجلیل از هنر پیش کسوتان، استادان «محمد سلم‌آبادی» و «علی جمعه نی‌نواز» در حوزه دهل نوازی و «علی درافشان» در حوزه دوتار‌نوازی جنوب و شرق خراسان حائز رتبه برتر شدند. برگزیدگان دهل‌نوازی «امید نی‌نواز» در حوزه دهل شرق خراسان، «محمدامین بهرام‌زهی» در حوزه دهل سیستان و بلوچستان و «مصطفی سلم‌آبادی» در حوزه دهل جنوب خراسان «بیرجند» بودند و «علی سلم‌آبادی» و «مهدی سلم‌آبادی» هنرمندان شایسته تقدیر این بخش شناخته شدند.در بخش دوتارنوازی بالای ۱۸ سال در حوزه دوتار شمال خراسان «محمد رحمانی»، «صادق غلامرضازاده» و «محسن عباسیان» و دوتار جنوب و شرق خراسان «غلامرضا بخشنده»، «امین عابد» و «فاروق درافشان» برگزیده شدند. در بخش دوتارنوازی زیر ۱۸ سال نیز در حوزه دوتار شمال خراسان «محمدامین حدادیان» و «مهدیار گل‌محمدیاری» و در حوزه دوتار جنوب و شرق خراسان «محمد حسن‌زاده» و «حسام عطایی» معرفی و «راستین غفاری» نوازنده دوتار شمال خراسان و «امیرمهدی عیسی‌پور»، نقاره‌زن کرمانی شایسته تقدیر شناخته شدند.همچنین برگزیدگان بدون رتبه بخش آواز «رضا نارویی» در حوزه موسیقی کرمان، «امید رحمانی»، «طاهر مرادی» و «میرگل حسن‌زاده» در حوزه موسیقی جنوب و شرق خراسان، «طاهر مرادی» و «رسول دوستی» در حوزه موسیقی جنوب خراسان «بیرجند» بودند و «محمد ریگی‌پناه» در حوزه موسیقی سیستان و بلوچستان و «غلام فاروق فقیری» در حوزه موسیقی جنوب و شرق خراسان، شایسته تقدیر در این بخش شناخته شدند.در بخش گروهی بدون رتبه اسامی هنرمندان شامل گروه‌های «مستاک چهره» از حوزه موسیقی سیستان و بلوچستان، «حقیقت» از حوزه موسیقی کرمان، «نغمه‌های شاه جهان» و «دایان» از حوزه موسیقی شمال خراسان و «ژنده پیل» و «ندای جام» از حوزه موسیقی شرق خراسان اعلام شد. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی در این آیین گفت: «ضلع اصلی و نقطه قوت دومین جشنواره منطقه‌ای موسیقی مقامی، مشارکت چشمگیر هنرمندان برجسته پنج استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، کرمان، سیستان ‌و بلوچستان بود». وی با بیان این که خراسان جنوبی به کارگاه سازندگی در عرصه زیرساخت و عمران تبدیل شده است گفت: «اداره ‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به عنوان جبهه هنری تلاش کرده از این پیشرفت عقب نماند و نتیجه آن کسب رتبه دوم کشور در ارزیابی‌هاست». همچنین در این آیین سند هویتی استاد ذوالفقار بیتانه به پاسداشت و نکوداشت این هنرمند موسیقی سنتی و دوتار نواز خراسان جنوبی رونمایی شد.

 

دسترسی ناشر به کتاب «شعر هزار ساله فارسی» از طریق فرزند و نوه مرحوم محجوب صورت گرفته است که دست نوشته آن را در میان کاغذهای قدیمی پدرشان یافته‌اند.

به گزارش مهر، کتاب «شعر هزار ساله فارسی» نوشته مشترک محمدجعفر محجوب و قاسم تویسرکانی که توسط نشر مروارید منتشر شده است به ترتیب زمانی از روزگار و شعر رودکی و ابوشکور بلخی شروع می‌کند و با صائب و هاتف به پایان می‌رسد.

پشت جلد کتاب نوشته است: «در نیمه نخست دهه ۱۳۴۰ محمدجعفر محجوب و قاسم تویسرکانی دو استاد بسیار فاضل و شعرپژوه دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه خوارزمی بعدی) به اتفاق یکدیگر تلاش کردند تا تحلیل و منتخبی شایسته از شعر کهن فارسی، از رودکی سمرقندی تا هاتف اصفهانی فراهم آورند و در دسترس دانشجویان و علاقه مندان ادبی قرار دهند. این منتخب که متاسفانه پس از آن هیچ‌گاه بازنشر نشد، کتاب خواندنی حاضر است که در آن گزیده‌ای از سروده‌های سی و یک سراینده در یک دوره هزار ساله، همراه با تحقیق و تفحص دقیق در زندگی و آثار هر شاعر به دوستداران شعر ایران و قلمرو فرهنگ ایران عرضه می‌شود.»

 دسترسی ناشر به این کتاب نایاب از طریق شهرزاد محجوب فرزند محجوب و مرجان مغربی کتابدار دانشگاه تهران و نوه محجوب صورت گرفته است که دست نوشته آن را در میان کاغذهای قدیمی پدرشان یافته‌اند.

در این کتاب پس از سخنِ نخستین به ترتیب زمانی به رودکی، ابوشکور بلخی، فرخی، عنصری، منوچهری، فردوسی، قطران، فخرالدین گرگانی، باباطاهر عریان، اسدی طوسی، ناصرخسرو، ابوالفرج رونی، مسعود سعد، عمر خیام، معزی، سنایی، انوری، خاقانی، رشیدالدین وطواط، سوزنی، سید حسن غزنوی، جمال الدین، نظامی، عطار، کمال الدین، مولوی، سعدی، حافظ، جامی، صائب و هاتف پرداخته شده است. طبعاً میزان مطالب و نمونه‌های اشعار در شاعران ذکر شده برابر نیست، اما روند و نحوه توضیح و معرفی، برای خواننده روشن کننده شرایط و روزگار و ویژگی‌های کلام شاعر است.

در پایان کتاب نیز جدولی است که مآخذ مطالب آورده شده که برای مراجعه دانشجویان و پژوهشگران و علاقه مندان مفید خواهد بود؛ همان طور که این نوشته منتشر نشده دو استاد بزرگِ هرگز ندیده، دیوارهای فاصله زمانی و عدم درک محضر آن دو را برداشت. در میان خطوط و سطرهای کتاب، طرح درس‌های آینده دخترکانم را می‌دیدم که لازم است با شیرینی و ارزش گنجینه کلام گذشتگان آشنا باشند و بشوند، لازم است از پس دیوار نسل‌ها و هزاره‌ها دست‌های هم را بگیریم، ما چاره‌ای جز پیش رفتن نداریم.

«تاریخ هزار ساله شعر فارسی» در قطع رقعی با جلد شومیز در ۲۸۶ صفحه و با قیمت ۲۲۰ هزار تومان توسط نشر مروارید در بازار نشر عرضه شده است.

نشست خبری جایزه جهانی «شهر شعر»، روز دوشنبه ۲۶ شهریورماه با حضور میلاد عرفان‌پور دبیر اجرایی، محمدمهدی سیار دبیر علمی و مرتضی امیری اسفندقه عضو شورای سیاست گذاری رویداد «شهر شعر» و تعدادی از خبرنگاران و اهالی رسانه در ستاد سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار شد.

آغاز فرایند اجرایی 

به گزارش ایسنا، در ابتدای این نشست میلاد عرفان‌پور، دبیر اجرایی رویداد «شهر شعر» با بیان این که شعر در ایران شناسنامه و هویت ماست، اظهار کرد: «بدون اغراق و تعصب شعر اولین و مهم‌ترین هنر ایرانیان است و شاعران ایرانی قله‌های آن را فتح کرده‌اند. ما در هیچ هنر دیگری نمی‌توانیم خود را رتبه نخست در جهان بدانیم، ولی در شعر سرمان را بالا می‌گیریم و می‌گوییم ایران مهد شعر است». وی اضافه کرد: «با وجود این که کشورمان، کشور شعر است، امروز جایگاه مناسبی در سیاست‌گذاری و بودجه ریزی‌ها برای شعر نمی‌بینیم. سهم شعر از بودجه‌های فرهنگی ناچیز و تعجب‌آور است. جمع بودجه‌ای که در کشور مصروف شعر می‌شود، یک سوم بودجه یک فیلم سینمایی معمولی است. این در حالی است که ما در جهان به شعر شناخته می‌شویم و جهانیان شاعران بزرگ ما را ستوده‌اند».

دبیر رویداد «شهر شعر» افزود: «رویداد «شهر شعر» در آستانه روز شعر و ادب پارسی و بزرگداشت استاد شهریار رسما آغاز به کار می‌کند و مهلت ارسال آثار تا ۳۰ آبان‌ماه خواهد بود. یک ماه پس از این تاریخ نیز آیین اختتامیه با اهدای جوایز برگزیدگان برگزار می‌شود. سامانه farhangsara.ir برای دریافت آثار شرکت کنندگان معرفی می‌شود و هر شاعر می‌تواند حداکثر سه اثر و در بخش شعر کوتاه حداکثر ۱۰ اثر ارسال کند».

مراسم اختتامیه‌ جشنواره ملی سرود فجر در تالار وحدت برگزار شد. به گزارش ایسنا، در ابتدای مراسم حامد جلیلی، دبیر جشنواره ملی سرود به قرائت یک متن پرداخت که به بخشی از آن اشاره می‌کنیم: «این جشنواره در ۴ مرحله برگزار گردید؛ مرحله نخست با ثبت نام بیش از ۸۰۰ گروه برگزار شد و در نهایت با ۸۰ گروه وارد مرحله اجرایی منطقه‌ای شدیم. در مرحله منطقه‌ای‌ نیز در چهار شهر اصفهان، مشهد، میناب و تهران از سرتاسر ایران گروه‌ها حضور یافتند و به صورت زنده در مقابل داوران اجرا کردند. ۲۸ گروه منتخب این مرحله حدود ۵ ماه تحت راهبری دبیرخانه جشنواره آثار ویژه خود برای جشنواره ملی سرود فجر را تولید کردند؛ چون طبق اصول اختتامیه جشنواره قرار بود در اوایل تیرماه برگزار گردد که به دلیل شرایط کشور و انتخابات ریاست جمهوری به اواخر شهریور و هم اکنون انتقال یافت. نکته قابل توجه این است که برای اولین بار در جشنواره‌های کشور، گروه‌های سرود موظف هستند همراه با ارکستر و موسیقی زنده، اجرا داشته باشند». همچنین حجت اشرف‌زاده در این برنامه به اجرای سه قطعه موسیقی پرداخت.

برگزیدگان این جشنواره به شرح زیر هستند:

برنده بخش هم‌آوازی سرود گروه زهراییون از اهواز/ برنده بخش هم‌آوازی کر گروه کرال از مشهد/ برنده بخش هم‌آوازی آکاپلا گروه آداک از گلستان و گروه یاقوت از اصفهان، شایسته تقدیر.

در بخش صداما، گروه مهرآوا از مشهد، شایسته تقدیر.

برنده بخش جایزه ایران گروه آفاق از آزادشهر/ برنده بخش جایزه نور گروه موعود از مشهد/  برنده بخش سرو سرود گروه جوانه‌ها از مشهد/ برنده بخش بهترین رهبری گروه امین زینعلی از گروه آرشه از اصفهان / برنده بخش خلاقیت و نوآوری گروه آوای میناب از استان هرمزگان / برنده جایزه رویش گروه سرود اسوه از تهران/ برنده جایزه بهترین شعر، محمدرضا داوری از گروه نوای مهر از شهرکرد/ برنده جایزه تک‌خوان، پوریا اسدی از گروه شهید فانی لارستان.