اردوغان: به سردترین سطح روابط با واشنگتن رسیده ایم
رئیس جمهور ترکیه پس از بازگشت از سفر آمریکا گفت: روابط آنکارا - واشنگتن در دوران هیچ یک از روسای جمهور آمریکا، مانند بایدن به سردی نگراییده بود. اردوغان دیروز نیز در سوچی با پوتین دیدار کرد
کامیار - «ما تا الان باهیچ یک از روسای جمهور آمریکا، مانند بایدن مشکل نداشتیم». این اظهارات رئیس جمهور ترکیه یک روز پس از بازگشت از نخستین سفر به سازمان ملل در زمان بایدن است. همزمان، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اظهارات رئیس جمهور ترکیه مبنی بر عقد دومین قرارداد تسلیحاتی با روسیه گفت: این اقدام ترکیه تحریمهای بیشتری در قالب قانون کاتسا علیه این کشور به همراه خواهد داشت. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، پیش از بازگشت از نیویورک در مصاحبه اختصاصی با شبکه سی بی اس آمریکا از عقد دومین قرارداد سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ با روسیه خبر داد و گفت: آمریکا حق دخالت در این را ندارد که ترکیه نیازهای دفاعی خود را از کجا تامین کند، به ویژه این که از ارائه سامانههای پاتریوت و اف ۳۵های خریداری شده توسط ترکیه، خودداری کرده است. اردوغان پس از بازگشت از سفر آمریکا در جمع خبرنگاران هم گفت: روابط آنکارا واشنگتن در دوران هیچ یک از روسای جمهور آمریکا، مانند بایدن به سردی نگراییده بود. به نظر میرسد اردوغان عملا توفیقی در رسیدن به اهداف خود درسفر اخیرش به نیویورک نداشت. برای اثبات این موضوع تنها کافی است که به تحقیر او در بطن ورود به فرودگاه نیویورک اشاره کرد. در واقع، حضور اردوغان در نیویورک به دلیل استقبال نکردن از او در فرودگاه، به تحقیری برای او و دستگاه سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده است؛ بهگونهای که اردوغان که «امینه اردوغان» همسر خود را به همراه داشت، در فرودگاه مورد استقبال مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه خود قرار گرفت که با او در همان هواپیما بود. استقبال نکردن از او از سوی وزارت خارجه آمریکا –حتی در پایینترین سطح ممکن- را میتوان اساسا به عنوان پیام نمادین دولت بایدن به رجب طیب اردوغان ارزیابی کرد. این موضوع بر کسی پوشیده نیست که دولتهای آمریکا و ترکیه در سالهای اخیر بحرانهای بزرگی را در مناسبات خود تجربه کردهاند اما بدون تردید، افزون بر تنشهای نهادینه شده، خصومت و اختلاف مواضع شخصی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را میتوان به عنوان متغیری دخیل در تحقیر جدید اردوغان در فرودگاه نیویورک ارزیابی کرد. مهمترین نمود اختلافات شخصی بایدن با اردوغان را میتوان در زمان گفت وگوی او با روزنامه نیویورک تایمز در دسامبر 2019 مشاهده کرد که با صراحت اردوغان را «خودکامه» خطاب کرده و خواهان حمایت آمریکا از اپوزیسیون حزب عدالت و توسعه برای برکناری او از قدرت شده بود. بعد از روی کار آمدن بایدن، بسیاری از ناظران سیاسی نیز بر این باور بودند که احتمالا «حقوق بشر» و «کردها» دو موضوع حساسیت برانگیز برای دولت آینده دموکرات در کاخ سفید خواهند بود که ممکن است با واکنشهای مداخله آمیز جدی از سوی مقامات واشنگتن در امور داخلی ترکیه همراه باشد. این در حالی است که اردوغان، یک هفته پس از سفر آمریکا، عازم روسیه شد. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، در دیدار با رجب طیب اردوغان همتای ترکیه ای خود در سوچی گفت: برای حل و فصل اوضاع در سوریه با ترکیه همکاری و درباره لیبی و اوضاع بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با آنکارا هماهنگ میکنیم. حاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات ترکیه نیز در این سفر اردوغان را همراهی می کرد.
ملاقات با پوتین؛ دهن کجی به بایدن
روزنامه العربی الجدید می نویسد: هر یک از دو کشور، با ارسال پیامهای معناداری برای طرف مقابل به استقبال نشست سوچی رفتهاند؛ برای مثال روسیه از چند هفته قبل مجدد فشارها بر ترکیه و متحدان این کشور را در شمال سوریه آغاز کرده است؛ از حملات هوایی گرفته تا حمایت از پیشرویهای زمینی ارتش سوریه در محورهای مختلف یا حتی تقویت روابط با شبه نظامیان کرد در نزدیکی مرزهای ترکیه. طی سالهای گذشته این موارد به ابزارهایی شناخته شده برای فشار مسکو بر آنکارا تبدیل شده است. در مقابل اگرچه دست ترکیه از اعمال فشارهای نظامی و میدانی بر روسها خالی است اما تلاش کرده توازن را با فشارهای سیاسی-دیپلماتیک بر طرف مقابل برقرار کند؛ از به رسمیت نشناختن انتخابات مجلس دومای روسیه در شبه جزیره کریمه تا موضع گیریهای تند علیه این کشور در سازمان ملل. به نظر میرسد ترکیه درک کرده که مواضع منفی دولت بایدن در خصوص این کشور برای فشار بر اردوغان تا موعد انتخابات سال 2023 ادامه خواهد داشت؛ انتخاباتی که براساس فایل صوتی منتشر شده از بایدن در جریان رقابتهای انتخاباتی آمریکا، باید نقطه عطفی برای کنار زدن اردوغان از قدرت باشد. بر این اساس میتوان انتظار داشت روابط دو کشور طی دو سال آینده، به رغم همکاریها در پرونده افغانستان شاهد نوعی رکود یا حتی افزایش تنش باشد؛ آن هم در حالی که حمایتهای آمریکا از ترکیه در شرق فرات (سوریه) به طرز چشمگیری کاهش یافته و همچنین احتمال تحریم مجدد این کشور از سوی وزارت خزانهداری آمریکا وجود دارد. در این شرایط، افزایش همکاریها میان ترکیه و روسیه در حوزههای مختلف، از جمله خرید سلاح یا برنامه اتمی، میتواند به مثابه ابزاری در دستان آنکارا برای مقابله با فشارهای بایدن باشد.