«حسین مکی»، سیاستمدار و مورخ مشهور معاصر، در جلد دوم کتاب «تاریخ 20 ساله ایران» می‌نویسد:«پس از آن‌که انتخابات شعب مجلس [پنجم] به عجله خاتمه یافت، بلادرنگ مجلس شروع به گذراندن اعتبارنامه‌ها نموده که تا چند روز به عید نوروز مانده، عده اعتبارنامه‌های تصویب شده به حد نصاب رسیده باشد تا مجلس صلاحیت طرح مسئله جمهوری را داشته، به تلگرافات مصنوعی که از ایالات و ولایات در اثر فشار رؤسای قشونی راجع به انزجار و تنفر از سلسله قاجاریه مخابره شده بود، رسیدگی نماید.» رضاخان سردار سپه، از هر جهت آماده ایجاد جمهوری در ایران بود و قرار بود به عنوان رئیس‌جمهور، قدرت را به دست بگیرد. همراهان او، مقدمات کار را فراهم کرده بودند. «مکی» می‌نویسد:«حتی برای عیدی دادن در عید نوروز رئیس‌جمهور هم پیش‌بینی کرده و مقداری سکه طلا و نقره به نام جمهوری که قبلا ضرب شده بود، تهیه و تدارک دیده بودند.» با این حال، هنوز در مجلس شورای ملی نمایندگانی مانند آیت‌ا... سیدحسن مدرس حضور داشتند که بتوانند جلوی اقدامات خودسرانه سردارسپه را بگیرند. این عده، در گام نخست، تصمیم گرفتند با استفاده از ظرفیت قانونی، مانع تصویب شدن طرح جمهوری رضاخانی شوند. راهبرد سیاسی تعریف شده برای این اقدام، ممانعت از رسمیت یافتن مجلس شورای ملی بود. «مکی» می‌نویسد:«اولاً، مدرس و رفقایش سعی می‌کردند که از گذشتن(تصویب شدن) اعتبارنامه‌های عده‌ای از آن وکلایی که به دستور سردار سپه انتخاب شده و یا با مشارٌالیه تبانی داشته‌اند، ممانعت به عمل آورند تا بلکه بتوانند عده‌ای از عناصر ناپاک را از مجلس خارج کنند. ثانیاً، در موقع گذشتن اعتبارنامه نمایندگان دیگر هم طوری وقت مجلس را اشغال نمایند که جلسات متعددی صرف شود و بالنتیجه، برای روز موعود «اول حمل»(اول فروردین) عده اعتبارنامه‌های مصوبه به حد نصاب نرسیده باشد تا مجلس صورت رسمیت و قانونی پیدا نماید، چه اگر مجلس با زمینه‌ای که برای آن تهیه دیده بودند، بدون شک چند روز مانده به عید رسمیت پیدا می‌کرد، سردار سپه بدون تردید رئیس جمهور می‌شد.» این اقدام شهید مدرس و همراهانش کارگر افتاد و رضاخان نتوانست طرح جمهوری را اجرایی کند. به این ترتیب، سکه‌های طلا و نقره جمهوری رضاخانی، روی دست سردار سپه ماند!

جواد نوائیان رودسری - سال 1943 برای هیتلر سال خوش یُمنی نبود. نیروهای او که پیش از آن توانسته بودند در شمال آفریقا فتوحاتی داشته باشند و با استفاده از نبوغ نظامی مارشال رومل، معروف به «روباه صحرا»، پا روی خرخره نیروهای انگلیسی در مصر بگذارند، در نبرد معروف «العلمین» شکست خوردند و پایشان هیچ‌گاه به سرزمین فراعنه نرسید. ناکامی‌های نازی‌ها در جبهه شرق و روسیه نیز، افسانه شکست ناپذیری ارتش رایش را در هم شکست. محاصره طولانی لنینگراد برای هیتلر نتیجه‌ای در بر نداشت و او، رؤیای فتح مسکو را با خود به گور برد. در واقع، از سال 1943 به بعد، نازی‌ها بیشتر به دنبال تثبیت موقعیت‌شان در مناطق اشغالی اروپا بودند؛ موضوعی که باعث می شد حجم عظیمی از نیروهای آلمانی در جنوب ایتالیا، جایی که به دلیل نزدیکی به شمال آفریقا، در معرض حمله مستقیم متفقین قرار داشت، متمرکز شود. پیش‌بینی فرماندهان نظامی هیتلر درباره حمله قریب‌الوقوع متفقین به جنوب ایتالیا و سیسیل، کاملاً درست بود. متفقین و به ویژه انگلیسی‌ها، مترصد یک حمله سراسری به این منطقه بودند؛ اما تمرکز نظامیان آلمانی و ایتالیایی در جنوب، اجرای عملیات را سخت می‌کرد و خطرپذیری را بالا می‌برد. اگر متفقین می‌خواستند در این شرایط به ایتالیا حمله کنند، باید صابون تلفاتی سنگین را به تنشان می‌زدند و تازه، باید توقعشان را از این اقدام هم، تا حد ممکن پایین می‌آوردند.
سنگ مُفْت، گنجشک مُفْت!
راه حل این معضل، در اتاق‌های جنگ متفقین بررسی شد. چطور می‌شد آلمانی‌ها را وادار کرد که نیروهایشان را از جنوب ایتالیا عقب بکشند و راه را برای ورود به سیسیل باز کنند؟ یک روش این بود که با یک حمله برق‌آسا از طرف شمال، نازی‌ها را به جابه‌جایی نیرو وادارند؛ اما اجرای این طرح عملاً امکان نداشت. مناطق مرکزی اروپا هنوز تحت سیطره نازی‌ها بود و علاوه بر این، استعداد نظامی آلمانی‌ها در این مناطق آن‌قدر بالا بود که نیازی به نیروی پشتیبانی نداشتند. بنابراین، تنها راه ممکن این بود که کاری کنند تا آلمانی‌ها فکرشان را درباره حمله متفقین به سیسیل عوض کنند؛ یعنی هیتلر و فرماندهانش را وادارند که جور دیگری فکر کنند! این کار به نظر بسیار سخت و دشوار می‌رسید. چرچیل گفته بود که «هیتلر احمق نیست و هر آدم خِنْگی، می‌فهمد که ما می‌خواهیم به سیسیل حمله کنیم!» در این شرایط، فکری به ذهن طراحان نقشه‌های جنگی متفقین رسید؛ فکری که مصداق بارز «سنگ مُفْت، گنجشک مُفْت» بود. بر اساس این طرح، باید مدارکی جعلی در اختیار نازی‌ها قرار می‌گرفت که ذهن آن ها را از سیسیل منحرف می‌کرد؛ اما چطور؟ احتمالاً چطور انجام شدن این کار را انگلیسی‌ها کشف کردند.
گلیندور میشل؛ گوشت قیمه متفقین!
بر طبق نقشه، باید یک جسد که لباس افسران انگلیسی را بر تن داشت، در سواحل اسپانیا پیدا می‌شد. چرا اسپانیا؟ به دلیل این‌که فرانکو، دیکتاتور این کشور، با وجود اعلام بی‌طرفی، ارتباط خوبی با هیتلر داشت و به احتمال زیاد، مدارک را در اختیار آلمانی‌ها قرار می‌داد. اما جسد را باید از کجا می‌آوردند؟ کاندیدای این مسئولیت خطیر، خیلی زود پیدا شد. جسد گلیندور میشل، مردی بی‌خانمان از اهالی ولز انگلیس که چند روز قبل با مرگ موش خودکشی و فوت کرده و در کنار خیابان‌های لندن پیدا شده بود، مناسب این کار تشخیص داده شد. سازمان جاسوسی انگلیس برای گلیندور میشل، سنگ تمام گذاشت؛ مدارکی دقیق درباره هویت وی تهیه شد و حتی، نامه‌هایی عاشقانه از طرف یک زن خیالی برای گلیندور نوشتند و یک حلقه نامزدی جواهرنشان گران قیمت را هم ضمیمه مدارک کردند تا نشان دهند که گلیندور با زنی در آمریکا، سر و سِر دارد و قرار ازدواج گذاشته است. بلیت رفت و برگشت به نیویورک هم با تاریخ مد نظر، تهیه و در کیف گذاشته شد. انگلیسی‌ها به این مدارک متنوع و البته با محتوای رمانتیک، تعدادی برگه هم اضافه کردند که روی آن ها مُهر محرمانه خورده بود. طبق کارت شناسایی موجود در کیف، جسد متعلق به یکی از افسران نیروی دریایی انگلیس به نام مارتین ویلیام بود  که مسئولیت اطلاعاتی مهمی داشت. کار انتقال جسد به سواحل اسپانیا، با دقت خاصی انجام گرفت؛ کماندوهای انگلیسی، شبانه آن را در جایی که مأموران هنگ دریایی اسپانیا بتوانند پیدایش کنند، رها کردند. حال، همه چیز به اقدام اسپانیایی‌ها بستگی داشت. نام این عملیات، عملیات «گوشت قیمه» گذاشته شد! چرا؟ دلیلش را باید از طراح عملیات پرسید که البته، برای این کار، کمی دیر شده است!
نازی‌ها به دام می‌افتند
طراحان نقشه، در خوش بینانه‌ترین حالت، درصد موفقیتشان را فقط پنج درصد می‌دانستند! اما انگار همین پنج درصد، معادل 100 درصد بود! اسپانیایی‌ها پس از کشف جسد و مدارک همراه وی، ترجیح دادند موضوع را به نازی‌ها اطلاع دهند. اگر اطلاعات موجود در مدارک به دست آمده، صحت می‌داشت، خطر بزرگی منافع آلمان را در یونان و جنوب فرانسه تهدید می‌کرد و لازم بود نازی‌ها، نیروهای خود را در این دو منطقه تقویت کنند. دستگاه اطلاعاتی آلمان مدتی را در کش و قوس قبول یا رد این اطلاعات گذراند. شکل کشف مدارک، کمترین شکی را به ذهن آن ها وارد نمی‌کرد. بنابراین، پس از ساعت‌ها مذاکره، تصمیم گرفتند که نیروهای مستقر در جنوب ایتالیا را به یونان و فرانسه منتقل کنند تا برای اقدامات قریب الوقوع متفقین، آماده باشند. این خبط راهبردی، بسیار گران تمام شد؛ متفقین که مترصد اقدام آلمانی‌ها بودند، با رسیدن خبر آغاز انتقال نخستین واحدهای ارتش آلمان به یونان، دست به کار شدند و کوتاه‌ترین و امن‌ترین مسیرهای ممکن را برای دستیابی به سیسیل برگزیدند. چند روز پس از انتقال نیروهای ذخیره به یونان، حملات برق‌آسای متفقین آغاز شد و ارتش نه چندان قدرتمند ایتالیا، در برابر آن ها کاری از پیش نبرد. هیتلر که هاج و واج به فریبی که خورده بود می‌نگریست، به طرفة‌العینی هر آن‌چه را در جنوب اروپا دَشْت کرده بود، از دست داد! در واقع عملیات «گوشت قیمه» که همه پیروزی خود را مدیون جسد گلیندور میشل بود، مقدمه‌ای برای خارج شدن اروپای جنوبی از حوزه سیطره نازی‌ها محسوب می‌شد؛ آن ها دو سال پس از این عملیات، جنگ را باختند و هیتلر خودکشی کرد.
 

رضاخان به واسطه ارتباطات خانوادگی، جذب قزاقخانه شد. در آن زمان، نیروی قزاق، یکی از دو نیروی عمده نظامی کشور بود که زیر نظر روس‌ها، اما با بودجه دولت ایران، فعالیت می‌کرد. نیروی نظامی دیگر، ژاندارمری بود که می‌شد در آن عناصر وطن‌دوستی را هم یافت. رضاخان مدارج ترقی را در قزاقخانه، به تدریج طی کرد و در نهایت، به فرماندهی آتریاد(دسته سربازان) قزاق در همدان منصوب شد. با این حال، قزاق‌ها، طبق تعریفی که فرماندهانشان برای وظایف آن ها داشتند، موظف بودند خدمات مختلفی را به سران مملکتی ارائه کنند که پاسداری از منزل آن ها، یکی از این خدمات بود. در تصویری که ملاحظه می‌کنید، رضاخان(نفر چهارم از سمت راست)، در درجه «یاور»(سروان)، محافظ منزل فرمانفرماست و این عکس، در واقع تصویر یادگاری یاور رضاخان با یکی از اعضای خاندان فرمانفرما محسوب می‌شود. خاندان فرمانفرما، ارتباطات گسترده‌ای با انگلیسی‌ها داشت و عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما، انگلوفیلی مشهور بود. نکته جالب در این عکس آن است که یاور رضاخانِ این تصویر، بعدها و در دوران سلطنتش، نصرت‌الدوله فیروز، فرزند عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما را با زدن اتهام فساد، دستگیر و در نهایت، دستور قتل فجیع وی را صادر کرد. نصرت‌الدوله فیروز، یکی از طرفداران پر و پا قرص رضاخان و از حامیان سلطنت او بود که گام‌های مؤثری در این مسیر برداشت. برخی معتقدند که خودِ عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما نیز، در برکشیدن رضاخان، نقش مستقیم ایفا کرده است. نکته دیگری که با دیدن این عکس باید یادآوری کرد، این است که رضاخان، پس از تبدیل شدن به رضاشاه، به فکر مصادره اموال فرمانفرما هم افتاد و بسیاری از آن ها را، به زور از چنگ وی درآورد.

با آغاز جنگ جهانی اول، ایران از هر سو آماج حملات بیگانگان شد. در چنین شرایطی، تعدادی از دلیران خطه جنوب ایران، برای بیرون راندن اجانب، کمر همت بستند که مشهورترین آن ها، «رئیسعلی دلواری» بود. پایگاه سازمان‌دهی مقاومت‌ها علیه استعمارگران و ایجاد هماهنگی میان مبارزان، در شهر برازجان قرار داشت. منزل میرزاعلی تاجر کازرونی در این شهر، مرکز جلسات مهم نیروهای جنبش مقاومت جنوب بود و ریاست این جلسات، برعهده شیخ «محمدحسین برازجانی»، قرار داشت. شیخ ضمن حمایت از مبارزان، فعالیت‌های آن‌ها را هماهنگ می‌کرد. او همان کسی است که فتوای شرعی دفاع در برابر تجاوزات انگلیسی‌ها را برای «رئیسعلی دلواری» فرستاد و وی را برای ورود به مبارزه تشویق کرد. انگلیسی‌ها که از نفوذ شیخ «محمدحسین برازجانی» خبر داشتند، کوشیدند تا وی را با تطمیع و تهدید، وادار به سازش کنند. در همین زمینه، «پرسی کاکس»، نماینده انگلیس در خلیج فارس، طی نامه‌ای، از وی خواست که مانع از تداوم جنبش‌های آزادی خواهانه در بوشهر و اطراف آن شود. پاسخ شیخ «محمدحسین برازجانی» به نامه «کاکس»، بسیار کوبنده و هوشیارانه بود. مجتهد برازجانی در نامه‌ای خطاب به نماینده انگلیس نوشت:«گرچه نظر به صداقتم در خدمتگزاری کلیه دول اسلامی، علی‌الخصوص وطن عزیزم ایران، می‌بایست جواب شما را توسط حکومت بنادر داده باشم، کما این‌که می‌بایستی مخابرات شما هم به توسط حکومت ایران به من برسد، ولی چون شما برخلاف قاعده رفتار کرده و مبادرت به مخابره مستقیم نموده‌اید، ناگزیر من هم مستقیماً جواب می‌دهم ... علت هیجان ملت [ایران] علیه دولت شما، همانا مداخلات دولت متبوعه شما در خلیج فارس و نقاط جنوبی ایران است که هر وقت توانسته‌اید، برخلاف بی طرفی ایران، اقداماتی کرده‌اید و اگر به قول شما، آلمانی‌ها نیز مشغول تهییج عشایر ایران هستند، مطلبی است که تاکنون برهان قوی برای اثبات آن در دست ندارید و بر فرض، چنان‌که شما می‌گویید باشد، شما این طریقه غیرمرضیه را به آن ها آموختید و کمال اسف را دارم که وطن ما را جولانگاه مغرضانه خود و دیگر اجنبیان نموده و بدین سبب، ملت نجیب ایران را مجبور به بعضی حرکات کرده و حال آنکه به خوبی مطلع هستید که هر فردی از افراد نجیب ایرانی، تاکنون ساعی بوده [است] که شئون بی‌طرفی دولت علّیه خود را محفوظ و مقدس دارد ... ملت ایران را عقیده بر آن است که تمام صدمات وارده از شمال به تصدیق دولت انگلیس بوده است. ملت ایران بعد از متابعت دیانت، دوستدار دولت و استقلال خود بوده و کمال احتراز را از مخالفت با دولت خود دارد.»