خوانندگان محترم! در صفحه 12 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: حکم جلب سیار چیست و چه فرقی باحکم جلب معمولی دارد؟
پاسخ: در صورتی که نشانی یا محل حضور فردی که باید جلب شود، مشخص باشد، قاضی دستور جلب او را با ذکر نشانی محل حضور فرد، خطاب به کلانتری خاصی که محل در حوزه استحفاظی آن قرار دارد، صادر میکند. چنین دستوری را فقط کلانتری که دستور خطاب به آن صادر شده است، اجرا میکند. در مواقعی که نشانی یا محل حضور فرد مشخص نباشد، قاضی دستور جلب را خطاب به «کلانتری مربوطه» صادر میکند. این دستور را عرفاً «جلب سیار» میگویند. دستور جلب سیار را میتوان به هر یک از کلانتریهای واقع در حوزه قضایی دادگاه ارائه کرد. در فرضی که محل حضور فرد در حوزه قضایی دادگاه دیگری قرار دارد، دادگاه صادر کننده دستور جلب برای اجرای دستور به دادگاهی که محل حضور متهم در حوزه قضایی آن قرار دارد نیابت قضایی میدهد. سپس دادگاه دوم خطاب به کلانتری مربوطه دستور جلب متهم را صادر میکند. مدت اعتبار دستور جلب سیار باید در آن قید شود. «در صورتیکه متواری بودن متهم به نظر بازپرس محرز باشد، برگه جلب با تعیین مدت اعتبار در اختیار ضابطان دادگستری قرار میگیرد تا هر جا متهم را یافتند، جلب و نزد بازپرس حاضر کنند. تبصره ۱- چنان چه جلب متهم به هر علت در مدت تعیین شده میسر نشود، ضابطان مکلف اند علت عدم جلب متهم را گزارش کنند. تبصره ۲- در صورت ضرورت، بازپرس میتواند برگه جلب را برای مدت معین در اختیار شاکی قرار دهد تا با معرفی او، ضابطان حوزه قضایی مربوط، متهم را جلب کنند و تحویل دهند. تبصره ۳- در صورتیکه متهم در منزل یا محل کار خود یا دیگری مخفی شده باشد، ضابطان باید حکم ورود به آن محل را از مقام قضایی اخذ کنند.» (ماده ۱۸۴ قانون آیین دادرسی کیفری) دستور جلب در موارد مختلفی صادر میشود. در پروندههای حقوقی، در صورتی که محکومعلیه از اجرای حکم دادگاه خودداری کند، به درخواست محکومله حبس میشود؛ «اگر استیفای محکومٌ به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکوم علیه به تقاضای محکومٌ له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکوم له حبس می شود.» (ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی) شاهد یا کارشناس نیز در صورت بیتوجهی به دستور قاضی برای حضور در دادگاه، جلب میشود: «درصورت لزوم تکمیل تحقیقات یا اخذ توضیح از کارشناس، دادگاه موارد تکمیل و توضیح را در صورت مجلس منعکس و به کارشناس اعلام و کارشناس را برای ادای توضیح دعوت مینماید. درصورت عدم حضور، کارشناس جلب خواهد شد.» (ماده 263 قانون آیین دادرسی مدنی) «هنگام تحقیق محلی و معاینه محل، شهود و مطلعان نیز دعوت میشوند. در موارد ضروری، بازپرس میتواند دیگر اشخاصی را که حضور آنان لازم است به محل دعوت کند. چنان چه اثبات حق به اظهارات اشخاص موضوع این ماده منحصر باشد و آنان بدون عذر موجه حاضر نشوند، بازپرس دستور جلب آنان را صادر می کند، مشروط به این که به تشخیص بازپرس حضور آنان ضرورت داشته باشد.» (ماده ۱۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری)
پرسش: شخصی را هنگام سرقت از خانهام، درون منزل گیرانداختم و بعد از تماس با پلیس، او را به پاسگاه منتقل کردند. حال در بازجویی ها مدعی است که او را به زور داخل خانه بردهایم! با توجه به این که شاهدان من، همه از اعضای خانوادهام بودهاند و پلیس، سارق را از داخل خانه به پاسگاه منتقل کرده است، برای اثبات ادعای من چه راهکاری وجود دارد؟
پاسخ: ماده 160 قانون مجازات اسلامی دلایل اثبات جرم را چنین شرح میدهد: «ادله اثبات جرم عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است.» اثبات جرم مسئلهای موضوعی است. به عبارت دیگر، قاضی در هر پرونده با توجه به اوضاع و احوال و با توجه به دلایل موجود به موضوع رسیدگی و حکم صادر خواهد کرد. انکار اتهام امری معمول است. معمولاً کمتر متهمی به جرم اقرار میکند. نسبت فامیلی شاهدان با شاکی، به اعتبار شهادت آن ها خللی وارد نمیکند. اما برای اثبات جرایم با شهادت، لازم است حداقل دو شاهد مرد گواهی دهند که شاهد وقوع جرم بودهاند. از سوی دیگر در صورتی که شاهد شرایط شهادت شرعی را نداشته باشد، ممکن است شهادت او با سایر امارات و قراین موجود، برای قاضی یقین حاصل کند که متهم مرتکب جرم شده است و قاضی با استناد به علم خود رأی محکومیت صادر کند. شاهد شرعی در زمان ادای شهادت باید دارای این شرایط باشد: بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، طهارت مولد (یعنی زنازاده نباشد)، در موضوع شهادت نفع شخصی نداشته باشد، نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها، عدم اشتغال به تکدی (گدایی) و ولگرد نبودن. احراز وجود شرایط شهادت شرعی و میزان اعتبار شهادت با قاضی است. (ماده 177 قانون مجازات اسلامی) در صورتی که شاهد شرایط شهادت شرعی را نداشته باشد، گواهی او به عنوان شهادت شرعی پذیرفته نمی شود؛ اما می تواند قرینه یا امارهای باشد که منجر به علم قاضی به وقوع جرم و درنتیجه صدور رای محکومیت شود. ماده ۱۷۶ قانون مجازات اسلامی بیان می کند: «در صورتی که شاهد واجد شرایط شهادت شرعی نباشد، اظهارات او استماع میشود. تشخیص میزان تأثیر و ارزش این اظهارات در علم قاضی در حدود اماره قضایی با دادگاه است.»