خراسان وضعیت مسکن روستایی در 5 برنامه توسعه کشور را بررسی می کند
تعداد بازدید : 65
311 هزار مسکن روستایی خراسان رضوی منتظر مقاوم سازی
با افزایش جمعیت شهرنشینی و شیوع بیکاری و تورم در شهرها و در مقابل ارائه خدمات رفاهی به روستاییان تلاش می شود تا مهاجرت به شهرها کم تر شده و از میزان رشد آن کاسته شود. یکی از مسیرهای تحقق این هدف توسعه روستایی و افزایش مزیت های زندگی در روستاست. ساخت منازل مسکونی جدید و نوسازی شده با امکانات بیشتر در روستا یکی از مهم ترین مسائل اصلی توسعه روستاست. در سال های اخیر اقدامات فراوانی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و دیگر نهادها برای سازماندهی و ساماندهی ساخت و ساز در روستاها صورت گرفته، ولی به دلیل نبود متولی واحد و ابزار کنترلی از سوی ادارات و سازمان های مذکور، تاکنون نتایج چندانی در این زمینه به دست نیامده است. اگر چه بر اساس تکلیف برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران باید سالانه 200هزار واحد مسکونی روستایی به سازی و نوسازی شود، اما کماکان بیش از سه میلیون و 200هزار واحد مسکونی غیرمقاوم در روستاهای کشورمان وجود دارد. در استان خراسان رضوی نیز از 443هزار واحد مسکن روستایی تنها 110 هزار واحد موفق به دریافت پایانکار شده اند.
معماری اصیل روستایی
طرح های مسکن که امروزه تهیه می شود به رغم برخورداری از برخی ارزش ها ، به دلیل بی توجهی به مفهوم مسکن، در تقابل با زندگی و محیط اطراف قرار گرفته است و در حالت مطلوب، نقایص و کاستی های خود را از طریق آزمون و خطا برطرف میکند. در حالی که مسکن معاصر در چنین مسیری گام بر می دارد، مسکن بومی به خوبی به اصالت زندگی و ظرفیت های محیطی آگاه بوده و به جای بی توجهی به نیازهای زندگی و مبارزه با متغیرهای جغرافیایی، در هماهنگی با آن شکل گرفته است. مصداق های خوب این نوع معماری را می توان در خانه های روستایی مشاهده کرد. یکی از مهم ترین ویژگی های معماری روستایی توجه به طراحی منطبق با نیازهای فطری مردم و محیط و فعالیت های روزمره آنان مانند نوع فضاهای معیشت مردم است. مصداق های معماری از همنشینی فضاهای زیستی و معیشتی در این نوع مسکن، عمق توجه به زندگی مردم و نیازهای آن هاست که فضای کالبدی را با داستان زندگی مردم هماهنگ و آن را ایجاد کرده است. چنین نگاهی به زندگی و توجه به نیازها و هماهنگی با محیط طبیعی منجر به شکل گیری اشکال مختلف مسکن به صورت چادر، آلاچیق و مسکن موسمی یا دایم شده است. معماری روستایی اعم از مسکن یا معماری فضاهای عمومی مانند آب انبارها، یخچال ها، آسیاب های آبی و بادی، کفتر خان ها (برای حاصلخیزی و رشد گیاهان)، بندها و ... مصادیق بارزی از زندگی مردم است که نشان دهنده جهان بینی و چگونگی دانش سازندگان آن است. توجه به روستا و مسکن روستایی و معماری نشات گرفته از فطرت انسانی آن و فضای طبیعی و بستری که در آن شکل گرفته است، امروزه نیز می تواند راهگشا و راهنمای معماران در طرح مسکن روستایی باشد. اما آغاز چنین حرکتی مستلزم پدیدارشناسی مسکن روستایی و رجوع دوباره به مدل های اصلی توسعه ای آن است. چنین فرایندی گام مهمی در مسیر شناخت، درک و احاطه به موضوع محسوب می شود که می تواند در تبیین اصول و معیارهای مسکن مطلوب روستایی اثرات مثبتی داشته باشد.
طرح ویژه به سازی پس از 10 سال
طرح به سازی مسکن روستایی از سال 1374 توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، با هدف بهبود کیفیت مسکن و بافت روستایی و ارتقای سطح ایمنی، بهداشتی، رفاه و آسایش مسکن روستایی آغاز شد. این مهم توأم با ارائه تسهیلات و زیرساختها، قابلیت آن را مییافت که به ایجاد حس تعلق به مکان، حفظ تراکم جمعیت خانوار، بهبود سیمای بصری و چشم انداز روستا، مقاوم سازی مسکن و در نتیجه به به سازی زندگی روستایی بینجامد، هر چند با فراز و نشیبها و مشکلات فراوان اداری و اجرایی روبه رو بود، با این وجود به منظور تسریع در روند اجرای به سازی مسکن روستایی و نیل به اهداف این طرح و با عنایت به کسب تجارب ارزنده و شناسایی نقاط ضعف و کمبود سالهای گذشته، طرح ویژه به سازی مسکن روستایی در سال 1384 در هیئت دولت به تصویب رسید.
تکلیف 200هزار واحدی
در کشور بیش از پنج میلیون و 300هزار مسکن روستایی وجود دارد. از این تعداد بیش از سه میلیون و 200هزار واحد روستایی غیر مقاوم است که نیاز به نوسازی و بازسازی دارند. در برنامه ششم توسعه کشور نیز ساخت سالانه 200هزار مسکن روستایی مکلف شده است. این در حالی است که بر اساس آمار بنیاد مسکن تا سال 92 به طور متوسط برای 200هزار واحد مسکن روستایی تسهیلات نوسازی پرداخت شده و در مجموع سال 92 و 93 تنها پنج هزار فقره تسهیلات پرداخت شده است.
طرح نظام فنی روستایی
با توجه به لزوم ساخت واحدهای مسکونی مقاوم و امن در مقابل خطرات حوادث طبیعی، ضرورت تشکیل یک نظام کنترلی در ساخت و سازهای روستایی برای دست یابی به مسکن روستایی مقاوم و نیز اهمیت مسکن روستایی در رشد و توسعه پایدار کشور، موضوع ساخت و ساز اصولی با نظارت مناسب نباید نادیده گرفته شود. طرح نظام فنی روستایی تشکیلاتی است که برای دست یابی به این امر مهم شکل گرفته و از سال 1382 در تمامیاستانهای کشور راه اندازی و کلیه نقاط روستایی را تحت پوشش قرار داده است.
اهداف طرح نظام فنی روستایی
- ترویج اصول فنی ساختمان سازی و رشد آگاهی عمومی
- هدایت بافت فیزیکی روستاها و به سازی محیط زیست و سکونتگاه های روستایی براساس طرحهای هادی روستایی
- ارتقای کیفیت ساخت و سازهای روستایی
- استفاده صحیح از مصالح مقاوم و استاندارد
- شناسایی، به کارگیری و ساماندهی نیروهای انسانی بومیمستعد در فن ساختمان سازی روستایی
- ارتقای دانش فنی و اجرایی ناظران با آموزش علمیو عملی مستمر آنان
طرح هادی با شناخت دقیق مسائل
مهندس کلهر مدرس دانشگاه درباره طرح های مسکن روستایی و طرح هادی و مشکلات این طرح ها این گونه توضیح می دهد: طرح هادی به منظور شناسایی بافت اولیه روستا، معابر، تخمین کیفیت ابنیه و ساماندهی کاربری های عمومی و خصوصی تهیه می شود. تامین جانمایی کاربری های عمومی، تفریحی ورزشی، تجاری، بهداشتی و فرهنگی با توجه به رشد جمعیت می تواند به توسعه کالبد روستا کمک شایانی کند، ولی متاسفانه در تهیه طرح های هادی هیچ گونه مطالعه ویژه ای در خصوص وجود گسل، امکان روناگرایی و زمین لغزش که از مهم ترین پدیده ها در هنگام وقوع زلزله است، انجام نمی شود. بنابراین الگویی برای توسعه روستاها ارائه می شود، در صورتی که مطالعات صورت گرفته درباره این طرح تنها شامل مطالعات فضای عملکردی است و تقریبا از منظر مطالعات زمین شناسی بی بهره به نظر می رسد. از سویی دیگر با توسعه روستاها و توجه نکردن به طرح، روند گسترش با همان شیوه سنتی و معمول ادامه پیدا می کند و پس از ساخت و ساز بی رویه و غیر اصولی در نواحی خارج از طرح، این مناطق با پیگیری اهالی و اصلاح طرح به محدوده روستا الحاق می شود یا تغییر کاربری می یابد که عملا کاربرد طرح های هادی را زیر سوال می برد و از یک طرح هدایتگر به یک طرح هدایت شونده تبدیل می شود.
رعایت نکردن نکات فنی وقانونی
این کارشناس حوزه مسکن روستایی درباره مسائل درگیر در طرح مسکن روستایی می گوید: متاسفانه به علت به کارگیری کارگران و ناظران نیمه ماهر در بعضی از این پروژه ها و برای کاهش هزینه های طرح، از مصالح و لوازم با کیفیت نامناسب و بعضا پایین استفاده می شود، این مسئله علاوه بر این که کیفیت محصول نهایی یعنی ساختمان را پایین می آورد، خطر پذیری و استحکام آن را نیز تحت الشعاع خود قرار می دهد.از طرف دیگر در برخی موارد شاهد هستیم که تعدادی از این واحد ها در روستاها با رعایت نکردن حریم قانونی راه ها و دستگاه های خدمت رسان، سبب بروز مسائل و مشکلات بسیاری در این حوزه می شوند.
132هزار قرارداد و 110 هزار پایانکار نتیجه طرح مسکن روستایی
حسن حسینی معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی درباره تعداد مسکن روستایی استان و تعداد مسکن هایی که بازسازی و نوسازی شده اند، می گوید: تاکنون نتایج آماری سرشماری سال 95 به دستمان نرسیده، اما در آخرین آمار که مربوط به سال 1390 است، 443هزار مسکن روستایی در استان خراسان رضوی موجود است. از سال 84 تاکنون که طرح ویژه نوسازی و به سازی مسکن روستایی اجرایی شده است، 132هزار فقره قرارداد داشته ایم که 110هزار فقره پایانکار دریافت کرده است. بر اساس افق 1405 طرح جامع مسکن، تکلیفی برای ما وجود دارد. بر این اساس باید 75درصد مسکن های روستایی را تا سال 1405 نوسازی کنیم. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی تاکنون توانسته است 30درصد این تکلیف را عملی کند.
در کرمانشاه حتی یک واحد مسکن روستایی ما تخریب نشد
معاون بازسازی و مسکن روستایی استان خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که گفته می شود مصالح استفاده شده و ساختمان های ساخته شده از کیفیت لازم برخوردار نیستند، بیان می کند: کسانی که این موارد را مطرح میکنند قطعا بی اطلاع هستند و اطلاعات دقیقی از طرح های ما ندارند. برای نمونه در همین زلزله اخیر استان کرمانشاه که 7.3 ریشتر شدت داشت، حتی یک مسکن روستایی نوسازی شده تخریب نشده است. یکی از مسئولان وزارت مسکن و شهرسازی نیز به طور رسمی اذعان کرد که واحدهای بنیاد مسکن هیچ مشکلی ندارند. در زلزله اخیر استان خراسان رضوی نیز در روستای دوقلعه براش فریمان که کانون زلزله بود و 72 خانوار داشت، تمام واحدهای مسکونی تخریب شده بودند، اما تنها واحدی که تحت نظارت بنیاد مسکن ساخته شده، سالم مانده است.
تا تایید استعلامات نباشد، مصوب نمی شود
حسینی معاون مسکن روستایی بنیاد مسکن درباره رعایت حریم جاده ها و نیز رعایت آیین نامه های اصولی در ساخت و ساز های مسکن روستایی نیز می گوید: این سوال البته در حوزه تخصصی معاونت عمران روستایی است، اما باید بگویم، تمامی مواردی که می خواهد در ذیل طرح هادی و مسکن روستایی تصویب شود، باید از تمامی نهادهای مربوط مانند اداره راه و شهرسازی، اداره منابع طبیعی، آب منطقه ای، جهاد کشاورزی و ... استعلام و در صورت تایید استعلام می تواند تصویب شود. اگر در این بین فردی خودش اقدام به رفتار غیر اصولی کرده باشد و ذیل طرح ما نباشد، زیر مجموعه طرح ما نیست.
تسهیلات 20 میلیونی برای درجاسازی
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی در خصوص نحوه پرداخت تسهیلات و جزئیات آن می گوید: بر اساس مصوبه تسهیلات استان خراسان رضوی در سال 96، 15هزار و 700 فقره تسهیلات داشته ایم که تاکنون 6700فقره ابلاغ و به بانک معرفی شده است. تا این لحظه از این تعداد 5600واحد با بانک قرارداد بسته و پروسه پرداخت را آغاز کرده اند.تسهیلات مسکن روستایی در دو مدل 20 و 18 میلیون تومان پرداخت می شود. طرح 20 میلیون تومانی برای شهرهای مرزی ما و افرادی است که با رعایت تبصره قانون انرژی قصد درجا سازی دارند. این وام ها 15 ساله و با کارمزد پنج درصد اعطا می شود. ما تمام توان خود را برای جذب اعتبارات گذاشته ایم، از مردم هم می خواهیم تا روند نوسازی و بهبود مسکن روستایی خود را آغاز کنند تا بتوانیم مسکنی با حداقل ایمنی و در اصطلاح خانه ای امن داشته باشیم. خانه امن این امکان را می دهد تا در زمان وقوع زلزله، امکان خروج از خانه به سهولت ممکن باشد.